VUB-onderzoek toont aan: Brussel is groen, maar niet voor iedereen

Meer dan een vijfde van de Brusselse bevolking heeft onvoldoende toegang tot openbaar groen. Dat is de voornaamste conclusie van een VUB-studie, die werd opgezet in samenwerking met de ULB. Dat gebrek aan groen is vooral aanwezig in wijken met een gemiddeld laag inkomen. In een nieuwe studie worden de Brusselaars zelf bevraagd en wordt bestudeerd hoe de ongelijkheid best kan worden aangepakt.

Enerzijds toont het onderzoek van de onderzoeksgroep Cartografie en Geo-informatiekunde duidelijk aan dat Brussel in vergelijking met andere steden een vrij groene stad is. Anderzijds blijkt dat de toegang tot openbare groene ruimte in Brussel erg ongelijk verdeeld is. Zo heeft 21% van de Brusselaars onvoldoende toegang tot openbare groene ruimte. 4% heeft zelfs helemaal geen toegang tot publieke groenvoorzieningen binnen een als redelijk ervaren afstand. Het onderzoek toont ook aan dat de gemiddelde afstand die de inwoner van de hoofdstad moet afleggen naar groen groter is dan de internationale standaard.

Philip Stessens (VUB/ULB), die doctoreerde over dit thema, verduidelijkt de sociaaleconomische resultaten die de studie aan het licht bracht. “Onder meer door de inkomenskaarten te verwerken in ons onderzoek is gebleken dat de armste bevolkingsgroepen het minst toegang tot hoogwaardig groen hebben.”

De studie heeft ook geprobeerd om in kaart te brengen hoe de inwoners de bereikbaarheid van de groene ruimten ervaren. “We ontwikkelden een model dat kenmerken van groene ruimten zoals oppervlakte, dichtheid aan bomen en andere vegetatie, indicatoren van biodiversiteit, al dan niet aanwezigheid van water, en niveau van geluidshinder, koppelt aan hoe inwoners die meewerkten aan ons onderzoek de kwaliteit van groene ruimten ervaren", aldus Stessens.

Milieurechtvaardigheid

Toegang tot groen is niet enkel een praktische bekommernis, maar ook een kwestie van zogenaamde milieurechtvaardigheid. Zo zorgt groen in de stad voor een betere luchtkwaliteit en een betere waterhuishouding. Daarnaast leveren parken en andere groene ruimten ook zogenaamde 'culturele ecosysteemdiensten'. Daarbij gaat het over de niet-materiële diensten die groen in de stad bieden, zoals rust en ontspanning, recreatie, esthetische ervaring en contact met de natuur. Al deze elementen dragen bij tot de fysieke en mentale gezondheid van de stadsbewoners.

Wie onvoldoende toegang heeft tot parken en bossen, is bovendien ook kwetsbaarder voor de gevolgen van het zogenaamde hitte-eilandeffect in de stad. Dit ontstaat omdat de materialen waaruit de straten, gebouwen en pleinen in de stad zijn gemaakt, hitte opnemen en zo de temperatuur verder doen stijgen. Dit is vooral problematisch in periode van langdurige hitte.

Het is dan ook weinig verrassend dat de Brusselse beleidsmakers deze ongelijkheid al langer willen aanpakken. Al in 2013 heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vastgelegd dat alle inwoners toegang zouden moeten hebben tot openbare groene ruimte op 200 meter afstand van hun woonplaats en een openbare groene ruimte van minstens 1 hectare binnen de 400 meter.

Ontwerpend onderzoek toont aan dat verbetering ruimtelijk mogelijk is, maar doordacht moet gebeuren. "Gewone investeringen hebben vooral effect op de sociaal-economische betere klasse. Daarom zijn er gerichte beleidskeuzes nodig. Het oplossen vraagt naast investering dus ook creativiteit, het is vooral een kwestie van prioriteiten stellen", aldus Stessens.

Verder onderzoek

De VUB wil nu verderbouwen op deze studie en zet daarom samen met de ULB de schouders onder het CO-NATURE-project. Dit onderzoek wil vooral op zoek gaan naar oplossingen. Zo moet in kaart worden gebracht hoe de sociale ongelijkheid in termen van ongelijke verdeling van groen kan worden aangepakt.

"Het is belangrijk dat we weten wie toegang heeft tot groen en wie niet, zodat we deze ongelijkheid kunnen wegwerken”, aldus onderzoekster Amy Phillips (VUB). Daarom vragen de onderzoekers nu de hulp in van alle Brusselaars. Via een online enquête, die beschikbaar is in het Nederlands, Engels en Frans, zal worden gepeild naar wat groene ruimte voor hen betekent en hoe ze deze gebruiken. Daarnaast zullen er ook gerichte bevragingen op het terrein worden georganiseerd.

“Voorgaand onderzoek suggereert dat wat als een ideale groene ruimte beschouwd wordt nogal kan verschillen, afhankelijk van leeftijd, geslacht, socio-culturele achtergrond en individuele voorkeuren. Deze relatie gaan we verder onderzoeken”, verduidelijkt onderzoeker Amy Phillips. De enquête is te vinden via https://www.co-nature.org/onderzoek.