Vuilnis: waarom in Brussel niet kan wat in Berlijn wel mogelijk is

Brussel blijft een vuile stad. Enkele maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen is er weinig ten goede veranderd. De gemeenten waar netheid een echte prioriteit is, zijn op één hand te tellen. Waar faalt het beleid?

'V uil is subjectief," zegt Emir Kir (PS). Als Brussels staatssecretaris is hij verantwoordelijk voor het gewestelijk afvalbeleid en de openbare netheid van de hoofdstad van Europa. Volgens Kir ligt de gevoeligheid voor vuil bij iedereen anders. En die opvatting heeft gevolgen voor het beleid: in sommige wijken moet de overheid meer vegen dan in andere.

Het zegt veel over hoe sommige Brusselse beleidsmakers aankijken tegen netheid: 'Het valt allemaal wel mee.' Zet daartegenover jonge gezinnen die voor de stad kiezen. Zij ergeren zich blauw aan het vuil op straat. Hiervan getuigen onder meer de foto's die boze burgers massaal blijven nemen van vuile plekken in Brussel, die ze koppig blijven posten op hun websites en Facebook-pagina's - en waaruit wij op de redactie gretig konden plukken om deze vuilnisspecial te 'stofferen': we kregen er honderden opgestuurd, waarvoor dank. Op pagina 14 halen de drijvende krachten achter Vies Brussel en de Facebook-groep DirtyBrussels uit. Zij storen zich aan de 'lakse houding' van hun bewindvoerders. Vooral de PS moet het daarbij ontgelden. Terecht?

Misschien wel. Molenbeeks schepen van Netheid Jan Gypers (Open VLD) zegt dat hij al zes jaar lang een kordaat beleid probeert te voeren, maar dat zijn PS-burgemeester er geen prioriteit van wil maken. Dat geeft zelfs verschillen binnen één politiezone: in Molenbeek treedt de politie niet op tegen sluikstorten, in andere gemeenten wel.

Een ander frappant voorbeeld is de tegenstelling tussen Sint-Joost-ten-Node (socialistisch bestuur) en Schaarbeek (liberaal). Zelfde politiezone, een wereld van verschil. In Schaarbeek wordt sluikstorten hard aangepakt, en het beleid werpt vruchten af. De straten ogen relatief schoon. In Sint-Joost is sluikstorten een dagelijkse bezigheid. De bevolking in beide gemeenten is vergelijkbaar. Zeggen dat vuil een zaak is van armoede alleen, gaat dus niet op.

Loopt het dan allemaal mis als de PS aan de macht is? Dat is misschien overdreven. Brussels schepen Karine Lalieux (PS) hecht veel belang aan boetes. Anderzijds: met repressie alleen komt ze er niet. In veel Brusselse wijken is het verloop zo groot dat er nauwelijks tijd is om de regels uit te leggen. Hier speelt de multiculturele grootstad, en zelfs foldertjes in acht talen helpen niets, zegt Lalieux.

Daarom misschien ook dat socialistische bestuurders massaal inzetten op dienstverlening: rondrijden, vuil ophalen waar het kan, dweilen waar het moet. De PS-verzorgingsstaat, luik Netheid. Maar daarmee zal het gedrag van de vuile Brusselaar ook niet veranderen.

De vuile Brusselaar? Blijkbaar. Want in Berlijn, een andere grootstad, is vuil op straat ondenkbaar. In het hoofd van de modale Berlijner komt het niet op om zomaar iets op straat te gooien. En ook Berlijn is multicultureel.

Volgens schepen Gypers heeft een en ander te maken met de Belgische mentaliteit, die nieuwkomers overnemen. Het groepsgevoel bij de Brusselaar is niet heel groot, laat staan de trots op de stad. De verantwoordelijkheid gaat niet verder dan de voordeur. Nieuwkomers nemen die houding over. In Berlijn geldt sluikstorten als ronduit asociaal, los van de culturele achtergrond van de vervuiler.
Misschien kunnen wijkcomités het tij keren? In de Messidorwijk in Vorst beweren ze dat met een gezamenlijke straatschoonmaak het verantwoordelijkheidsgevoel toeneemt, en dat de straten schoner worden. Maar mevrouw Warnotte van het comité geeft meteen ook toe dat het niet makkelijk is om buitenlandse nieuwkomers mee te krijgen.

Al die sociologische verklaringen kunnen moeilijk de ongemakkelijke waarheid verhullen: Brussel is een van de vuilste steden van Europa. Daar is weinig subjectiefs aan. Het Hondenpoepakkoord - het enige resultaat van een vergadering onder Brusselse burgemeesters - zal daar niet veel aan veranderen.

Onze oplossing: maak van Netheid een exclusief gewestelijke bevoegdheid waarbij afvalophaling, een nette openbare ruimte en nultolerantie hand in hand gaan. Eén bestuurs­niveau heeft altijd het voordeel van de duidelijkheid. Voor politici, en voor de kiezer.