Witloofcultuur wordt Brussels erfgoed

Staatssecretaris voor Urbanisme en Erfgoed Pascal Smet kondigt aan dat de Brusselse Witloofcultuur voortaan is opgenomen in de Brusselse inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. De beslissing van de Brusselse regering om de witloofcultuur en -forcerie (kropteelt) op de inventaris van het immaterieel erfgoed te plaatsen komt er op vraag van verschillende verenigingen die actief zijn rond witloof in Brussel.

Brussel en witloof: ze lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vooral in Neder-Over-Heembeek en meer nog in Haren en Evere waren jarenlang witloofkwekers actief. Ondertussen heeft de oprukkende verstedelijking de professionele witloofkweek verdreven, maar er zijn nog actieve amateurtelers. Sommigen telen nog grondwitloof als vanouds met een deklaag op het veld. Daarnaast mag men het aantal hobbytelers niet onderschatten die thuis witloofwortelen forceren in bakken.

Dat laatste wordt onder meer gestimuleerd door de organisatie Witloof in de stad / Chicon en Ville. Die is dan ook heel tevreden met de erkenning die het witloof nu krijgt. "De groente heeft haar oorsprong in Brussel en heeft haar stempel weten te drukken op de regio en haar uitstraling: er zijn verwijzingen in straatnamen, de dorpscentra als Haren en Evere, de witloofboerderijen, en uiteraard in de Brusselse keuken". zegt Arnout Vandamme van Witloof in de stad / Chicon en Ville. En ook al is de professionele witloofteelt uit het Gewest verdwenen., toch hoop ik stiekem dat met de golf aan urban farming-projecten we in de volgende jaren opnieuw een initiatief zien om witloof professioneel te forceren in één van de vele leegstaande kelders in Brussel. Dat moet kunnen; het witloof dat terugkeert naar de bron,”

Staatssecretaris Pascal Smet onderstreept dat witloof tot onze geschiedenis hoort. "Het is belangrijk dat we onze kennis en knowhow hierover doorgeven aan de volgende generaties Brusselaars.
Ik ben ben blij dat we beslisten om deze op en top Brusselse groente als immaterieel erfgoed te erkennen", zegt Pascal Smet. "Bovendien is dit niet enkel een symbolische erkenning. De wiltloofcultuur vervoegt nu het mooie lijstje met de de frietkotcultuur, de biercultuur en de speculoostraditie en zo positioneren we Brussel internationaal nog meer als culinaire hoofdstad".

Geschiedenis

Deze cichoreiplant (Cichorium intybus var. foliosum) wordt al eeuwenlang geteeld voor zowel de wortel als de bladeren, maar de oorsprong van de compacte, gesloten krop witloof ligt in het noordoosten van Brussel. Die krop kwam in de negentiende eeuw tot stand dankzij de veredeling en het bleken van de bladeren.

Hoe dat exact gebeurde, is niet helemaal zeker. Volgens sommigen was het een toevalstreffer van een boer in Schaarbeek of Evere. De meest aannemelijke hypothese schrijft de ontdekking evenwel toe aan François Breziers, de toenmalige hoofdtuinier van de botanische tuin aan de Schaarbeeksepoort in Sint-Joost-ten Node. Via veredeling en kruising zou hij rond 1840 het Brusselse witloof zoals we dat nu kennen geteeld hebben.

Deze witte, bitterzoete groente werd al snel populair bij de gegoede burgerij. Door de groeiende vraag van consumenten en de snelle verstedelijking moesten de landbouwers gronden buiten Brussel zoeken, zoals in Schaarbeek, Evere en Haren.

De Stad Brussel zegt daarom bijzonder verheugd te zijn dat witloof erkend wordt als immaterieel erfgoed. "Deze erkenning onderschrijft het unieke karakter van Haren, nauw verbonden met de witlooftraditie," zegt Ans Persoons, Schepen bevoegd voor Stedenbouw en Nederlandstalige Aangelegenheden, Stad Brussel.

Hoewel er tegenwoordig veel minder witlooftelers in het Brussels Gewest zijn, getuigen nog veel materiële elementen (gereedschap, iconografische elementen…) van de witloofcultuur. Ook de unieke knowhow en technische kennis is niet verloren gegaan. Plaatselijke verenigingen bewaren deze waardevolle getuigenissen en geven alles door aan de Brusselaars, jong en oud.

Cultuur

De witloofteelt bestaat uit de wortelteelt en de zogenaamde ‘forcerie’. In de eerste fase, de wortelteelt, wordt in de lente cichoreizaad uitgezaaid. Dat groeit uit tot witloofwortelen, die in de late zomer gerooid worden. Daarna volgt de forcerie. De wortelen worden ontdaan van hun groene gebladerte en worden in de wintermaanden ingetafeld onder een laag dekaarde. In het donker, en dus verstoken van het licht dat nodig is voor fotosynthese, vormt de wortel dan zijn tweede scheut of krop. De bladeren daarvan zijn niet langer groen, maar wit, zachter en minder bitter. Deze laatste fase duurt afhankelijk van de temperatuur 3 tot meerdere weken.

Dit ‘witte goud’ is dan ook een echte delicatesse. Je vindt het niet alleen terug in culinaire hoogstandjes, het is ook populaire dagelijkse kost, zowel rauw als gekookt. Zijn typerende smaak heeft voor heel wat Belgische en Brusselse klassiekers gezorgd. Denk maar aan gegratineerde witloof, witloofrolletjes in de oven of witloof ‘à la Brabançonne’ om gevogelte te vergezellen. Er is zelfs sterke drank, confituur en bier met witloof.

Erfgoedverenigingen

Verschillende verenigingen en broederschappen houden het traditionele Brusselse witloof in ere. De ‘Confrérie des Compagnons du Witloof’ heeft zich als voorloper ingezet voor het behoud en de verspreiding van het erfgoed en de culinaire witlooftradities. Daarnaast organiseert de vzw Sputnik sinds 2015 het festival ‘Witloof! Harens Goud’ en staat ‘De Brigade’ sinds 2017 in voor de teeltworkshops ‘Witloof in de Stad/Chicon en ville’.

De volgende dagen besteedt BRUZZ extra aandacht aan de witloofcultuur op BRUZZ.be en BRUZZ radio.