'Woontorens zijn niet dé oplossing'

Massaal nieuwe woontorens bouwen is niet het beste antwoord op de bevolkingsgroei. Dat zegt Antwerps bouwmeester Kristiaan Borret. "De herbestemming van bestaande gebouwen is dikwijls de meest duurzame oplossing."

Leo Van Broeck, de nieuwe voorzitter van de architectenfederatie en vennoot van het Brusselse bureau Bogdan en Van Broeck, pleitte onlangs voor "woontorens naast elke dorpskerk" om de resterende open ruimte te redden. Dat deed hij in een interview met De Standaard. In dezelfde krant nuanceert Kristiaan Borret, stadsbouwmeester in Antwerpen, de hype rond hoogbouw in een opiniestuk.

Om de bevolkingsgroei op te vangen en de overgebleven open ruimte niet vol te bouwen is verdichting inderdaad het ordewoord, stelt Borret. Maar verdichting betekent niet noodzakelijk hoogbouw.

"Het is wiskundig aangetoond dat een klassiek stedelijk bouwblok van zes verdiepingen evenveel mensen kan huisvesten als een woontoren, als je er rekening mee houdt dat een hoog gebouw veel vrije ruimte op de grond nodig heeft om schaduw en inkijk te compenseren. In bestaand stadsweefsel of in een dorpskern is dat niet evident."

Schaamteloos middelmatige architectuur
Torens vragen bovenal visie, maar die ontbreekt vaak bij de plaatselijke besturen, aldus Borret. Gevolg: de "schaamteloos middelmatige architectuur" van bijvoorbeeld de nieuwe woontoren Up-site aan het kanaal.

"Torens zijn voor iedereen zichtbaar in de skyline en dus moet de beeldkwaliteit extra goed zijn. Steden hebben vandaag een duidelijke visie op hoogbouw nodig, zowel wat de locatiekeuze betreft als architectuurkwaliteit. Een stadsbestuur kan dit alles sturen door een hoogbouwnota op te maken, want een voorstel voor een gebouw dat de skyline van de stad beïnvloedt kan toch niet gewoon behandeld worden als een doorsnee bouwaanvraag?"

Verdichtingen van voorsteden
Borret ziet andere oplossingen voor verdichting. "Zo kunnen we beginnen met kieren en spleten op te vullen, namelijk de moeilijke restpercelen die dankzij de bevolkingsdruk nu wel in aanmerking komen voor rendabele bebouwing. Reconversie - het herbestemmen van bestaande terreinen en gebouwen voor nieuwe projecten - is eigenlijk de stedenbouwkundige versie van recyclage en dikwijls de meest duurzame oplossing."

De Antwerpse bouwmeester ziet ook veel mogelijkheden om te verdichten in de voorsteden. "Liever dan elk dorp een toren naast de kerk te schenken, lenen de minder dicht bebouwde maar goed ontsloten wijken en gemeenten aan de rand van de stadskern zich voor een compacte versterking van het stedelijk gebied."
De laatste jaren is flink geïnvesteerd in de binnensteden en negentiende eeuwse wijken, daarna komen de wijken uit de twintigste eeuw in aanmerking voor opwaardering, redeneert Borret, die bijvoorbeeld denkt aan de buurt van de Mettewielaan in Molenbeek.

"De oorspronkelijke bewoners die daar in de gouden jaren 1960 zijn gaan wonen trekken er weg en er komen andere mensen in de plaats. Het moment om de buurt te vernieuwen en minder suf te maken door verschillende functies en woonvormen te gaan mengen. Vandaag is het daar immers nogal eentonig."