Kristof Michiels over nieuwe Arno-film: 'Je kunt hem niet vatten in een doorsnee docu'

Werkelijk niets was lastig aan het maken van Arno: rock ’n‘ roll godverdomme, zegt Kristof Michiels, die een videoportret maakte van de European Cowboy, dat zowel onderwerp als maker op het lijf geschreven was. Geen epos over feiten en getallen, maar een mixtape met veel ruimte voor de vertrouwde energieke livesets en enkele gedenkwaardige tv-passages.

Dj Kristof Michiels (51) is vooral bekend onder de naam DJ 4T4 en heeft een verleden bij ’t Hof van Commerce, waarvoor hij eerder met het geestige Wien is ’t Hof van Commerce al een docu maakte zonder ditjes en datjes die de ziel van de Vlaamse hiphopband schetste. Toen al klonk het dat hij het niet zo begrepen had op de opsommingen die artiestenbio’s typeren. Hij wil de essentie van een artiest of een band vastgrijpen door het onderwerp in kwestie vooral zelf aan het woord te laten, al pratend, maar liefst al spelend.

In Rock ’n‘ roll godverdomme passeren er fragmenten uit zeven films waarin Arno acteerde, maar in anderhalf uur is er vooral veel plaats voor muziek. 32 tracks passeren de revue, zowel van Tjens Couter, T.C. Matic en Charles & les Lulus als uit zijn solocarrière, van ‘Mon sissoyen’ tot ‘La verité’, maar we hadden net zo goed kunnen schrijven: van ‘The parrot brigade’ tot ‘Vive ma liberté’, of van ‘Honey bee’ tot ‘Ants in my tea’.

“Ik wist direct dat het een goed idee zou zijn om Arno op zo’n pure manier te portretteren,” zegt Kristof Michiels. “Bij andere artiesten lukt dat misschien niet, maar bij Arno klopte het plaatje helemaal. Maar de ‘rock ’n‘ roll godverdomme’ slaat inderdaad ook op het soort films dat ik maak en dus ook op mezelf. Daarom wist ik dat ik de geknipte persoon was. Daarom gaf iedereen uit Arno's entourage me meteen carte blanche. Er zijn intussen al heel wat dingen over Arno gemaakt, waarvan ook enkele heel goede, maar die vatten daarom niet echt wie hij was. Je kunt een figuur als Arno nu eenmaal niet in het keurslijf vatten van een doorsnee muziekdocu, en al zeker zijn surrealistische humor niet.”

Tussen de muziek zitten daarom enkele legendarische fragmenten verwerkt: Arno die op de toenmalige BRT garnaalkroketten maakt, Arno bij de jonge Bart Peeters in Pop-Elektron, Arno bij talkshowhost Daniël Van Avermaet. Een noodzaak?
Kristof Michiels: Ja en nee. Ik wilde diepgang afwisselen met meer frivole en surrealistische passages. Toch wilde ik ook niet te veel die richting uit, want dan krijg je te horen dat Arno een alcoholist of aansteller was, terwijl ik er net op wil wijzen dat dat maar een heel klein aspect was en zelfs een vertekend beeld geeft. Mij viel bij Daniël Van Avermaet vooral een groot respect op voor Arno. Dat was mooi om te zien. Anderzijds heb ik veel respect voor Bart Peeters, maar uit zijn Arno-interview komt hij niet zo goed uit. En dan heb ik het interview dat hij met Jean-Marie Aerts in dezelfde aflevering deed er nog uitgelaten. Hij zal daar waarschijnlijk lessen uit getrokken hebben. Voor mij was zijn interview de perfecte voorzet om hem na het openingsbeeld met ‘Ceci n’est pas Arno’ te laten zeggen dat Arno gewoon een aansteller is. Daarmee zeg ik tegelijk aan de kijkers dat ze niet moeten verwachten dat ze gaan te weten komen wat Arno’s favoriete speelgoed was toen hij zeven was. We gaan iets dieper dan dat.

Arno’s favoriete uitspraak, dat we allemaal twee neusgaten hebben, waarmee hij wou zeggen dat mensen gelijk zijn en niemand zich beter hoeft te voelen, heb je er wel in gelaten.
Michiels: Ja, omdat ik dat mooi vond aansluiten bij waar hij voor staat. Voor ik eraan begon, had ik wel wat schrik dat ik hem na twee, drie maanden research beu zou zijn. Net omdat hij zo koppig was, kon hij tijdens interviews behoorlijk irritant zijn. Maar niets was minder waar: ik heb alleen maar schoonheid ontdekt. Hoe meer ik van hem zag, hoe meer ik ben beginnen houden van hem en alles waar hij als mens voor staat. Ik had nooit verwacht dat hij me postuum nog zoveel warmte en genegenheid zou schenken.

Wat was de trigger om aan de docu te beginnen?
Michiels: Als artistieke duizendpoot is het vaak wachten op de juiste ideeën. Ik was onder de indruk van de documentaire die de Amerikaanse regisseur Brett Morgen gemaakt had over Kurt Cobain. Maar zijn volgende, Moonage daydream over David Bowie, vond ik veel minder goed. Dan kan ik het ook, dacht ik. Alleen wist ik in het begin niet direct over wie ik zoiets zou maken. Toegang tot het privéarchief van wereldsterren heb ik sowieso niet. Maar toen floepte Arno plots in mijn hoofd. Vanaf dat moment wist ik het zeker: ik ga een film maken over Arno en die gaat Rock ’n‘ roll godverdomme heten. Als kind had ik hem leren kennen met ‘Oh la la la’, maar de vonk sloeg pas echt over met Charles et les Lulus. Op mijn 17e was dat een van mijn eerste cd’s, want ik kocht als dj altijd vinyl. Nadien blies ook het livealbum Live in Brussels me omver. Intussen had ik Arno persoonlijk leren kennen. Ooit hebben we samen een nummer opgepakt. Ik had dus het telefoonnummer van zijn manager, en toevallig zijn alle muzikanten van Arno ook mijn vrienden. Ik heb van iedereen carte blanche gekregen. Daarna ben ik in de archieven gedoken.

Hoe heb je het concreet aangepakt?
Michiels: Ik heb eerst al zijn nummers beluisterd. Daar heb ik een mixtape uit gedistilleerd. Zo kon ik, nog voor ik één beeld had uitgekozen, in de muziek al een spanningsboog stoppen. Daarna ben ik beginnen monteren. Archiefbeelden koppelde ik terug aan de muziek. Zag ik hem de draak steken met het formaat van de zizi van Manneken Pis, dan dacht ik aan ‘Tango de la peau’, waarin hij het heeft over zo’n klein pietje. Op die manier heb ik bruggetjes gemaakt en de beelden laag per laag op de muziek gelegd. Ik zocht YouTube systematisch af, kreeg alle livebeelden die de AB van hem had en uren backstagemateriaal van zijn entourage. Maar ik heb ook beelden teruggevonden die misschien ooit wel uitgezonden zijn geweest, maar verloren waren geraakt. En Jean-Marie Aerts gaf me een nooit eerder gebruikte vroege demo van ‘Middle class & blue eyes’ van T.C. Matic.

Beelden van de breekbare Arno die het einde naderde, lijk je er uitgelaten te hebben?
Michiels: Ja, bewust. Iedereen uit zijn entourage had me gevraagd ze niet te gebruiken als het niet nodig zou zijn voor de film, en het was niet nodig voor de film. Persoonlijk deden de beelden van bijvoorbeeld zijn afscheidsconcerten me ook nog te veel pijn. De recentste opnames uit de film dateren van 2020, met Sofiane Pamart aan de piano. Moesten zijn broer Peter Hintjens of Danny Willems, die hem op het einde nog gefilmd heeft, me nu gezegd hebben dat ze het belangrijk vonden, dan had ik het misschien anders aangepakt. Maar als je een soort van retrospectieve - het blijft een raar woord - maakt, lijkt me dat niet het belangrijkste. Het voegt weinig aan het verhaal toe. Het sluit ook aan bij het idee dat ik het overbodig vond om er een chronologie in te stoppen. Dat Arno, los van wanneer hij wat precies deed, in woord en daad altijd consequent is gebleven, maakt het geheel net extra krachtig.

Wat was de grootste uitdaging?
Michiels: Aan het maken zelf was helemaal niets lastig. Ook Peter Craeymeersch, directeur van Filmfestival Oostende en een vriend van Arno, zag het helemaal zitten. Hij zorgde ervoor dat ik de steun kreeg van de stad Oostende. Maar financiering vinden was een ander paar mouwen, al onze Tax Shelters en VAF’s ten spijt. Voor de Jan Verheyens van deze wereld zal het wel niet moeilijk zijn om hun films op die manier rond te krijgen, maar toen ik mijn project voorstelde, leek de ondertoon: hij is te oud geworden om elk weekend te gaan draaien en wil blijkbaar eens iets anders proberen. Dat kwam hard aan, omdat het niet klopt. Ik wilde iets moois maken en de erfenis van een prachtige mens en een topmuzikant in de verf zetten. Ik wilde kunst maken, iets doen voor de maatschappij. En dan geeft men je de indruk een bedelaar te zijn: "Nog eentje die een muziekdocumentaire wil maken. Schuif maar aan!" Dat is niet tof, en dat mag ook weleens gezegd worden. In het steunen van de juiste dingen op het juiste moment is men daar niet goed bezig. Ik snap niet dat je als culturele instelling niet begrijpt dat je Arno op deze manier moet aanpakken, dat net daar de culturele meerwaarde ligt. Ik kreeg ook te horen dat er al zoveel gedaan was rond hem. Dus na twee lp's van The Beatles gekocht te hebben, moeten we maar stoppen met hun platen te kopen? Uiteindelijk komt het er zoals bij veel subsidiedossiers op neer dat als je het spelletje niet meespeelt en je bedoelingen niet in een mooi verhaaltje stopt dat belletjes doet rinkelen, je je plan mag trekken. Maar goed, ik wil niet gefrustreerd klinken.

En je hebt je plan getrokken?
Michiels: Ja, op een bepaald moment heb ik beslist om de film zelf te financieren. Heel duur was dat niet, omdat ik alles zelf gedaan heb, maar het gebruik van archieven is natuurlijk niet gratis. Gelukkig zijn er wat het clearen van beelden betreft verschillende prijscategorieën, en de categorie festival is de goedkoopste. Dat kreeg ik op mijn eentje betaald, en daar ben ik dus voor gegaan, in de hoop dat de film op een festival in goede aarde zou vallen. Dan zou de rest wel volgen, en zo heb ik ook enkele aanbiedingen ontvangen, waarvan die van Kinepolis Film Distribution me het best leek. En kijk, vanaf volgende week wordt de docu vertoond in vijftig zalen! Maar hij zal ook in culturele centra te zien zijn, en eind deze maand gaan we naar het Internationaal Festival van de Franstalige Film in Namen, waar heel wat mensen uit Frankrijk komen kijken. De vraag is of ook zij willen investeren, want als de Franse markt ontwaakt, worden de kosten voor het clearen van de rechten van de archiefbeelden vijf keer duurder. Maar er broeit duidelijk wat, want ook het filmfestival van Biarritz heeft al interesse laten blijken.

Arno: rock ’n‘ roll godverdomme gaat op dinsdag 17/9 in première in Cinema Palace. Vanaf woensdag 18/9 in de zalen