Sabrine Ingabire: ‘De doorbraak van Stromae in Vlaanderen was voor mij revolutionair’

Je hebt gewone leesclubs, en dan heb je leesclubs waarbij de auteur van het besproken boek ook zelf aanschuift bij het gesprek. Dat laatste is het geval bij deBuren, waar Sabrine Ingabire in dialoog gaat met de lezers van haar roman Lotgenoten.

Voor Sabrine Ingabire is het maar een eindje lopen tot bij deBuren, want de 28-jarige schrijfster, journaliste, hoofdredacteur van Lilith Magazine (lilithmag.nl), ex-columniste bij De Morgen en ex-redacteur van NRC keerde in 2022 na vier jaar Amsterdam terug naar het centrum van Brussel. Na haar vlucht uit Rwanda in 2000, toen ze vier was, kwam ze eerst in het Luikse terecht. Vanaf het eerste leerjaar woonde ze al eens vier jaar in Brussel, en nadat ze op haar negende met haar oom en tante naar Ninove was verhuisd, keerde ze er op haar zeventiende terug. “Brussel was na Rwanda de eerste plek waar ik me echt thuis voelde. Zeker toen ik er wegging, besefte ik hoe belangrijk Brussel was geweest. Ik wilde als kind ook niet naar Vlaanderen, want ik sprak heel weinig Nederlands. Op jonge leeftijd nam ik al bus 128 om hier op woensdagmiddag of in het weekend te kunnen rondhangen. Soms zelfs alleen, omdat sommige van mijn vriendinnen, zoals vele Vlamingen, bang waren voor Brussel.”

Ondertussen is Ingabire het Nederlands zodanig meester dat ze er artikels, essays, columns en boeken in schrijft. Acht jaar geleden al verscheen Le chemin vers le bonheur, haar romandebuut in het Frans. Nu maakt ze haar Nederlandstalige debuut met Lotgenoten, een coming-of-ageroman over Ajali, een meisje uit een zwart vluchtelingengezin dat in het nagenoeg volledig witte Vlaanderen opgroeit. “Toch heb ik nog niet die aansluiting met het Nederlands die ik heb met het Frans, en dat is heel vreemd als schrijver. Maar ik kon dit boek alleen in het Nederlands schrijven. Omdat het iets specifieks vertelt over mensen in Vlaanderen voor wie ook het Frans een belangrijke rol speelt, omdat ze geboren zijn in landen die door Frankrijk of België werden gekoloniseerd. Iedereen kan aansluiting vinden bij de personages, maar ik schreef in de eerste plaats voor zwarte mensen die zowel Frans als Nederlands praten en twee zwarte ouders hebben.” (Lees verder onder de foto)

Niet meer alleen

Dat Frans in een Vlaamse context kan een detail lijken, zeker in een boek dat de kloof tussen wit en zwart nog eens duidelijk maakt. Maar Lotgenoten beschrijft overtuigend hoezeer bepaalde verschillen en overeenkomsten een rol spelen wanneer jongeren op zoek zijn naar herkenning, erkenning, verbinding en verwantschap om het soms wrede lot van het 'anders zijn' te verzachten. Lotgenoten is fictie en mede gebaseerd op gesprekken die Ingabire voerde met tientallen mensen, maar de verwondering die Ajali voelt wanneer ze haar Vlaamse vrienden plots het Frans van Stromae hoort meezingen, herkent ze maar al te goed. “Er ontstaat iets tussen mensen die merken dat ze in hun jeugd óók naar TF1 gekeken hebben, en Pokémon in het Frans kennen. Toen Stromae, die ook nog eens deels Rwandees is, in Vlaanderen doorbrak, was dat ook voor mij een revolutionaire ervaring.”

Kort gezegd ging Ingabire weg bij NRC omdat ze er de enige zwarte persoon bleef. Nu is ze hoofdredacteur van Lilith Magazine, dat bezig is met een crowdfunding. Ingabire neemt dus geen afscheid van de journalistiek. Lotgenoten is trouwens ook geen feelgoodroman. “Ik kan me niet voorstellen dat ik alleen maar boeken zou schrijven. Dat is mooi, maar ook zwaar en best wel isolerend. Het werk als journalist blijft ook te belangrijk. Zoals ik geen coming-of-age-roman kan schrijven over een zorgeloos zwart meisje in Vlaanderen dat avontuurlijk gaat backpacken, kan ik ook geen columns schrijven over gezellig nietsdoen op een zaterdagmiddag. Ik wilde dat wel, maar omdat nog altijd te weinig mensen zoals ik zo'n positie bekleden, bleek dat onmogelijk en gebruikte ik mijn ruimte in de mainstreammedia als columnist altijd om te schrijven over politiek, seksisme en racisme.”

Ook mentale gezondheid – depressie als gevolg van trauma, ongelijkheid, onderdrukking, en het onbegonnen werk om als slachtoffer op je eentje die maatschappelijke systemen te veranderen – blijft een belangrijk thema van Ingabire. Al eindigt het boek wat dat betreft een beetje hoopvol. Ingabire: “Soms besef je niet dat je omgeving je pijn doet, tot je eraan ontsnapt. Ik heb zelf vaak psychologen en psychiaters gezien die niets begrepen van wat ik hun uitlegde. Maar als je jezelf kan omringen met mensen die deze problemen herkennen en begrijpen, dan ben je in ieder geval niet meer alleen.”

Lotgenoten verscheen bij Uitgeverij Pluim, de Leesclub met Sabrine Ingabire vindt plaats op 14/5 bij deBuren, deburen.eu