Stefaan Degand als dirigent: ‘Hoe minder het over mij gaat, hoe beter’

Is Stefaan Degand klaar om maestro te worden? Een jaar lang heeft hij zich voorbereid om de Vierde symfonie van Johannes Brahms ‒ “een stuk dat ik nooit beu gehoord raak” ‒ te dirigeren met het Belgian National Orchestra. Een artistieke jongensdroom gaat eindelijk in vervulling.

“Ik kan niet wachten tot het zover is. Het is een ongelofelijk rijk werk: de weerbarstigheid van het leven, de pijn, de lichtheid … alles zit erin. Brahms stopte het vol minuscule, wonderlijke details, maar gebruikt tegelijk ook extraverte kleuren. Het is geen seconde vlak. En het moet vooral van de eerste seconde goed zitten. Er is geen aanloop in dat werk. Het is alsof je langzaamaan inzoomt in een film die al bezig is. Dat lijkt mij, in een redelijk luide zaal als Bozar, de grote uitdaging. Je wilt meteen binnenkomen, maar er staat wel piano in de partituur. Dus je moet jezelf in toom houden.”

Wie de voorbije weken op VRT Canvas meegekeken heeft naar het traject van Degand, weet ondertussen dat er heel wat meer bij dirigeren komt kijken dan met een baton zwaaien. Er zijn best wat technische vereisten om juist de maat te slaan, en je moet als dirigent je historisch onderzoek doen en een visie op de partituur ontwikkelen. “Vooral op die techniciteit en de ontleding van de partituur heb ik hard gewerkt. De architectuur van Brahms' symfonie bevat zoveel elementen die je moet doorgronden. Net als wanneer ik een theatermonoloog voorbereid, is het belangrijk dat ik dat stuk van boven tot onder en van achter tot voor ken. Voor de rest ben ik niet tot in de extremen gegaan. Hoe Brahms zich tijdens het componeren voelde? Dat hoef ik niet per se te achterhalen. Ik ben ervan overtuigd dat je dat soort zaken sowieso wel in de muziek zal horen. Bovendien breng je het werk meer dan een eeuw na de première, dan mag het ook wel over je eigen boodschap gaan.”

Die eigen boodschap moet deze week, in de repetities met het orkest, finaal vorm krijgen. Zoals het in het echte orkestleven gaat, krijgt Degand maar een paar repetities met al zijn musici. “Je moet je laten inspireren door het moment. Ik dirigeer bewust zonder de partituur, omdat ik een levendige connectie met de uitvoerders wil. Zij zijn degenen die het moeten uitvoeren. Hoe minder het over mij gaat, hoe beter.” In dat opzicht is hij alvast een eerder atypische maestro.

Maestro Degand zwaait met de dirigeerstok op 27/1 in Bozar, bozar.be