David Framba danst op één been een duet met AI: ‘Er is nog een leven na de amputatie’

Limp is het derde luik van een trilogie waarin choreograaf Ugo Dehaes een rol toebedeelt aan robots. David Framba, die zijn danscarrière afgebroken zag door een beenamputatie, danst een 'duet' met AI.

David Framba is weer even danser. Ooit werd hij opgeleid als klassiek balletdanser, en daarnaast danste hij ook jazz en hedendaags. Hij was internationaal actief, en in 2009 werd hij ook balletdocent aan het Conservatoire de Charleroi. Maar in 2014 sloeg het noodlot toe in de gedaante van een motorongeluk, dat in 2021 uiteindelijk leidde tot de amputatie van zijn linkerbeen. “Zeven jaar lang hebben ze nog geprobeerd om mijn voet te redden met alle mogelijke operaties, maar dat bleek uiteindelijk niet mogelijk. Hij was te beschadigd. Dus moest ik me neerleggen bij de amputatie om van de pijn af te komen, en weer een iets beter leven te kunnen leiden.” Dat was dus een leven zonder dans: “Na het ongeluk moest ik met alles stoppen. Ik verloor ook mijn baan aan het conservatorium. Dat betekent psychologisch nogal wat, als je met zoveel passie aan een carrière hebt gewerkt.”

Die danscarrière komt nooit meer terug, maar een tijd geleden ontmoette Framba wel choreograaf Ugo Dehaes. Hoewel beiden uit dezelfde kunsttak kwamen, had die ontmoeting in een andere context plaats. Ze kwam er via Axiles Bionics, een fabrikant van bionische prothesen in Brussel. “Het bedrijf had me gevraagd om wat tests te komen doen voor de ontwikkeling van hun prototypes. Maar de mensen daar wisten ook dat ik danser was geweest, en ze kenden het project dat Ugo voor ogen had. Ik kende Ugo niet, en door het reizen en familiale omstandigheden ben ik ook niet meer van plan om opnieuw te gaan dansen, maar toen hij me over zijn project vertelde, dacht ik dat het zonde zou zijn om niet met hem samen te werken. Het klonk verleidelijk en interessant, en ik doe ook graag aan onderzoek en ontwikkeling.”

Leven na het ongeval

De korte terugkeer naar de scène was in het begin nochtans moeilijk. “Stel je een sporter voor die na zeven jaar te zijn gestopt zijn carrière weer wil oppakken. Ook voor de spieren was dat heel, heel moeilijk. Dus werkten we met heel korte sessies om niet te veel van mijn lichaam te vragen. Ugo is een heel menselijk en open persoon, dus liet hij mij het tempo bepalen. Uiteindelijk zijn we erin geslaagd om een soloshow van een uur te maken, dat is niet slecht. Het is heel vervelend voor een danser om opnieuw te moeten leren dansen, en dan nog op het been dat ik vroeger minder gebruikte. Ik was linksbenig, en dus moest ik alles vergeten wat ik vroeger deed. Dat accepteren, en beseffen dat ik wel iets anders kon, daar ging het om. Wat me interesseert is te laten zien dat je ondanks je amputatie toch dat podium op kan gaan, jezelf vermaken en ook andere mensen inspireren om ondanks hun beperkingen aan een artistieke of sportieve carrière te beginnen. Tot nu toe is er na afloop van elk optreden minstens één geamputeerde die naar me toe komt om te zeggen hoe geweldig die het vindt. Dat geeft me hoop. Dat is de winst van dit project: dat we anderen laten zien dat het mogelijk is, dat je jezelf niet moet laten gaan of laten verslaan, en dat er nog een leven na de amputatie is. Als je accepteert dat het misschien iets ingewikkelder wordt, meer tijd zal kosten en dat je soms ook een beetje hulp nodig hebt.”

Pionieren

Met het project ging ook een zoektocht naar de juiste prothese gepaard. Omdat ze die niet vonden, moesten Framba en Dehaes er uiteindelijk zelf een maken. Framba: “Ik was ook eerst een beetje geschokt dat er geen prothesen bestaan die geschikt zijn om mee te dansen. Maar uiteindelijk is de doelgroep daarvoor gewoon te klein. Economisch gezien is de ontwikkeling van zo'n prothese niet rendabel, omdat die jaren onderzoek zou kosten. We hebben van alles geprobeerd met de prothesen die op de markt zijn, maar dat leverde niets op. En uiteindelijk dans ik ook liever zonder.”

Sowieso levert Limp een nieuwe bewegingstaal op, al draait de creatie niet om de expressie van de danser of de choreograaf. Technologie reikt de eenbenige danser bewegingen aan door ze te demonstreren met robotsculpturen. Een computer filmt hoe de danser deze nieuwe bewegingen uitvoert, analyseert ze en creëert op basis daarvan een choreografie voor de danser, met behulp van artificial intelligence.

Framba is nuchter over deze pioniersontmoeting tussen mens en dansmachine. “Ugo heeft twee kleine robots gemaakt die samenwerken op het podium. Ook de belichting is door Ugo gerobotiseerd. Maar kunstmatige intelligentie is zich om te beginnen al niet bewust van de beperkingen van de menselijke gewrichten. Wat AI betreft, kunnen armen en benen in alle richtingen bewegen. Ook dat vergt nog jaren van onderzoek en 'voeding' van het systeem, opdat AI voldoende bewegingen en een choreografisch vocabulaire verwerft om zelfstandig choreografieën te kunnen genereren. Rekening houdend met de beperkingen van het menselijke lichaam. De technologie in Limp stuurt me in de richting van specifieke bewegingen, maar die zijn niet per se artistiek of mooi om naar te kijken. Dit is het allereerste begin van het onderzoek. Tegelijk laten we zien dat er ook voor mij nog steeds veel bewegingen mogelijk zijn die geen pijn doen en interessant zijn om naar te kijken.”

David Framba en Ugo Dehaes presenteren Limp op 5/3 in Pilar, in het kader van Pilar ASAP: the posthuman edition (> 15/3), pilar.brussels