BIG CITY. Waarom is het stadhuis van Brussel-Stad asymmetrisch?

Het blijft een geweldige anekdote om te vertellen aan bezoekers van de Grote Markt. De architect die van het stadhuis gesprongen zou zijn, omdat hij te laat besefte dat de vleugels aan beide kanten van de toren niet even lang bleken. Terwijl het verhaal verteld wordt, wordt er halt gehouden op de binnenkoer van het stadhuis waar een grote ster ligt. Het zou de plek zijn waar de man is neergestort. Maar klopt die sensationele legende wel?

Als je even op de binnenkoer staat, spot je meteen de dagjestoeristen die van de toren naar de ster wijzen. Helaas, we moeten hen teleurstellen. De informatie in hun gidsje of gekregen van die ene local klopt niet. De zelfmoord plegende architect is een broodje­aapverhaal. Wat er dan wel aan de hand is? Gewoon nog maar eens een sterk staaltje stedenbouwkundige Belgitude. Zelfs eentje van toen België België nog niet was.

Het stadhuis is een van de oudste gebouwen op de Grote Markt. Het werd gebouwd in het begin van de vijftiende eeuw in 1402, dankzij de sponsoring van een rijke familie. Met de bouw van dit prestigieuze bouwwerk wilde die invloed uitoefenen op het beleid. Architect Jacob van Tienen ontwierp een gebouw met een belfort, dat nu het onderste deel van de toren is. Het was het decor van belangrijke machtsstrijden over het bestuur van de stad.

Zo was er de strijd tussen de rijke families die de bouw van het stadhuis mogelijk maakten tegen de ambachtsgilden. Die verenigingen die verschillende ambachten van die tijd vertegenwoordigden, eisten zeggenschap in het bestuur. En daarom wilden ze ook een plek in het gebouw vanwaaruit bestuurd werd. Dat zou de aanleiding geweest zijn om het stadhuis uit te breiden in 1444.

Nieuwe vleugel

Er werd een nieuwe architect aangesteld die werkte in de oorspronkelijke stijl van Jacob van Tienen. Niet alleen kwam er een nieuwe vleugel bij, het belfort werd ook omgevormd tot een toren. Er was echter een probleem. Omdat het oorspronkelijke ontwerp geen twee vleugels zou hebben, was er niet genoeg plaats aan de andere kant van de toren. Hierdoor werd de rechtervleugel korter dan de linkervleugel. Geen fout van de architect dus, maar gewoon een beperkte uitbreiding door plaatsgebrek.

Dat het verschil tussen beide constructies nu bijna niet meer te zien is, is te danken aan de restauratie na de bombardementen in 1695. De aanslag van Louis XIV op onze stad was een van de hevigste in de geschiedenis van Brussel. De aanval kostte het leven aan heel wat bewoners en verwoestte een groot deel van het patrimonium van het centrum van de stad. Heel wat straten zouden in brand gestaan hebben en ook de Grote Markt was na het offensief een ruïne.

Van het stadhuis stonden enkel de muren nog recht. En de toren. Bijgelovigen schreven dat laatste mirakel toe aan Sint-Michiel die toen al prijkte op de top. Tijdens de wederopbouw werd het stadhuis grondig onder handen genomen. Zo kreeg het achteraan drie nieuwe vleugels bij en een vernieuwde voorgevel. Dankzij die nieuwe façade valt er nog maar amper een verschil te bespeuren tussen de delen die met veertig jaar verschil gebouwd werden.

De extra vleugels staan rond de stenen ster die op de koer van het stadhuis ligt. De reden dat die daar ligt, is veel minder grimmig dan wat in de urban legend verteld wordt. De ster werd het nulpunt van Brussel vanwaar de afstanden tot de hoofdstad gemeten werden. Maar in het midden van het gebouw, ligt ie dus niet.

• VOLGENDE KEER: Gaan het Chinees Paviljoen en de Japanse Toren in Laken ooit weer open?

BIG CITY: stel zelf je vraag