Vivaqua wil verwarmen op rioolwater: 'Dit zal tonnen CO2 besparen'

De warmte van rioolwater recupereren om gebouwen bovengronds te verwarmen of af te koelen. Dat is de innovatieve technologie die de Brusselse waterbeheerder Vivaqua ontwikkelde. Het eerste grote proefproject wordt het nieuwe gemeentehuis van Ukkel. Daarna wil Vivaqua binnen een termijn van tien jaar ruim 50 kilometer aan riool uitrusten met de nieuwe technologie.

Het begon allemaal in 2008 met de renovatie van een gebouw in Anderlecht, waar de Zenne onder stroomt. Ingenieur Olivier Broers, directeur Studies en Ontwikkelingen bij Vivaqua, kreeg het idee om een warmtewisselaar te installeren die de het rivierwater via een warmtepomp gebruikt om het gebouw te verwarmen of af te koelen.

“Ik besefte toen ook dat leidingwater, eenmaal het gebruikt is en in de riool terechtkomt, een hogere temperatuur heeft. De temperatuur blijft ook stabiel als het buiten koud is, en omgekeerd", legt Broers uit. "Het idee is op zich niet nieuw. Er bestaan al warmtewisselaars voor riolen, maar die zijn uit dure materialen gemaakt en kosten ruim 1500 euro per meter.”

Nieuw gemeentelijk centrum Ukkel

Daarom besliste Vivaqua om in te zetten op de ontwikkeling van wisselaars uit goedkoper materiaal, namelijk duurzaam plastic. De nieuwe wisselaar werd, met hulp van de ULB, uitgebreid getest in een riool in Molenbeek. “Ondanks dat het een stuk riool was met een laag debiet, konden we toch constant warmte opwekken die genoeg is om een appartement van 70 vierkante meter volledig te verwarmen."

Ruim tien jaar na het ontstaan van het idee, waarop Vivaqua intussen een Europees patent nam, volgt het eerste grote proefproject. Dat gebeurt bij de renovatie van een groot gebouw aan de Stallestraat in Ukkel, waar een groot deel van de administratie en technische dienst van de gemeente naartoe verhuist. “De site ligt in een vallei, waar het water in de riolen dus goed doorstroomt”, zegt Broers. Het bouwproject van een slordige 15.000 m² zou zo ongeveer een kwart van de benodigde energie uit de eigen riool kunnen halen.

CO2 van verbrandingsoven uitsparen

Dankzij deze ‘riothermie’ zou het gebouw ook jaarlijks tussen de 60 en 120 ton minder CO2 uitstoten, afhankelijk van welke ketel er gebruikt wordt. Het werkelijke rendement moet blijken uit het testproject, maar nu al koestert Vivaqua grootse plannen met de technologie.

Het berekende dat zo’n 50 van de 2000 kilometer aan riolen in Brussel geschikt zijn om er warmtewisselaars te leggen. Als die allemaal gebruikt worden om gebouwen van energie te voorzien, dan zou dat volgens de berekeningen van Vivaqua evenveel CO2 besparen dan dat er uitgestoten wordt door de grote verbrandingsoven langs het kanaal. “En dan zijn we nog voorzichtig”, klinkt het hoopvol.

Vivaqua hoopt op haar beurt de investeringswaarde van het proefproject in Ukkel, waarvoor de werken aan de riolering eind 2020 moeten af zijn, terug te kunnen verdienen op een termijn van 15 jaar. “Dat is ongeveer gelijk aan de return on investment van zonnepanelen, maar in dit geval dan zonder enige subsidie.”

Toch hoopt de waterbeheerder ook Brussels en Europees geld in de wacht te kunnen slepen om de technologie verder te ontwikkelen. “Als de volgende Brusselse regering nog meer ambitie toont op het vlak van duurzame energie en het klimaat, moet ze ons helpen om buiten het labo te treden”, zegt directeur-generaal Laurence Bovy. “Als we de Europese doelstellingen willen halen en 30 procent van onze energie uit hernieuwbare bronnen moet komen, zijn er meerdere oplossingen nodig. Er is niet maar één mirakeloplossing.”