Wenen, waar ook de professor een sociale woning heeft

Het Karl-Marx-Hof is het bekendste socialehuisvestingsproject in Wenen en eigendom van de stad Wenen. Met haar 220.000 eigen woningen is de Oostenrijkse hoofdstad wereldwijd de grootste woningeigenaar ter wereld.

Boven op de eigen woningen telt Wenen ook nog eens zo’n 200.000 woningen die de stad subsidieert en die bijvoorbeeld door Genossenschaften worden gebouwd, coöperatieven die eveneens sociale huurtarieven hanteren. En ook een deel van de privémarkt moet tegen sociale tarieven verhuurd worden, bijvoorbeeld als een eigenaar renovatiesubsidies krijgt.

De Weense situatie staat in schril contrast met Brussel, dat vandaag minder dan acht procent sociale woningen telt. De voorbije decennia kwamen er bovendien maar mondjesmaat sociale woningen bij, alle masterplannen ten spijt. De redenen voor de Brusselse traagheid zijn veelvuldig: protest uit de rijke gemeenten, een gebrek aan bouwgronden en openbare structuren die lange tijd geen kaas hadden gegeten van dit soort grootschalige planning zijn enkele belangrijke.

Beleidskeuze

De Weense aanpak maakt dat ruim zestig procent van alle bewoners van sociale huurvoorwaarden geniet. De criteria zijn dan ook erg verschillend van die in Brussel en bij uitbreiding België. Terwijl hier alleen de armsten recht hebben op een sociale woning (en die lang niet altijd krijgen), ligt de inkomensgrens in Wenen met 44.000 euro netto voor een alleenstaande véél hoger.

“Als academicus kom ik nog niet aan dat plafond,” vertelt stedenspecialist Justin Kati van de Technische Universität Wien. “Het gevolg is dat je een heel gemengde bevolking krijgt in de sociale woningen, die daardoor een solider sociaal weefsel hebben. Dat was een bewuste beleidskeuze van de stad.” Typisch Brusselse situaties vermijd je zo meteen. In Wenen zal je niet zo snel een woontoren vinden waarin sociaal zwakkere bewoners met te veel in krap bemeten appartementen wonen, met alle vochtproblemen die zoiets oplevert.

In de Oostenrijkse hoofdstad kunnen zo erg veel mensen betaalbaar wonen. “Ook voor de economie is dat een voordeel,” zegt woonexpert Lukas Tockner van de Weense Arbeiterkammer, de arbeidersbeweging. “Mensen die niet zoveel huur betalen, geven het sneller elders uit. Als u in het centrum zoveel cafés, restaurants en theaters hebt gezien, dan heeft dat ook daarmee te maken.”

Massaal investeren in eigen woningen en bouwsubsidies is mooi, maar wie kan dat betalen? Het eigen woonbestand van Wenen groeide de voorbije honderd jaar gestaag en was dus een werk van lange adem. Het maakte deel uit van de traditie van het centrumlinkse beleid in Wenen, waar de sociaaldemocraten een abonnement op de macht hebben. De voorbije decennia werd de stad daarin geholpen door een eenvoudig mechanisme: één procent van alle loonnevenkosten in het land wordt gereserveerd voor woonbeleid, de zogenoemde Wohnbauförderungsbeitrag.

“Dat lijkt misschien weinig, maar door het grote aantal bijdragers komt zo jaarlijks wel een miljard euro bijeen in Oostenrijk,” zegt Tockner. Het geld wordt niet alleen voor nieuwbouw gebruikt, maar ook voor renovatie. Schrijnende woontoestanden zoals die in Brussel (zie onze reportage van vorige week), zijn er daardoor een zeldzaamheid.

Het Weense model heeft ook lacunes. Zo is het voor de talrijke nieuwe bewoners van Wenen vandaag aartsmoeilijk om betaalbare woningen te vinden. Alle sociale woningen zitten vol. “In normale tijden drukt het beleid de prijzen op de hele markt, maar bij een snelle bevolkingsgroei zoals de laatste jaren is dat veel minder,” vertelt Kati. “Daar betaal je nu 11 euro per vierkante meter, ruim de helft meer dan bij de gesubsidieerde woningen.”

Ander nadeel: wie vandaag goed verdient in Wenen, mag toch nog steeds zijn goedkope huurvoorwaarden behouden. Dat leidt tot absurde situaties, zoals parlementsleden met riante lonen én een sociaal huurcontract.

Al bij al zien de experts vooral voordelen in de Weense aanpak. Lukas Tockner: “Ik hoop echt dat het een exportmodel wordt, bijvoorbeeld naar Brussel, ja.”