Schimmel en ratten: renovatie sociale woningen in het slop

Elmestari toont ons die ene ‘privéruimte’, de badkamer. De schimmel dringt zich op tot in de stortbak van het toilet. “Doorspoelen kunnen we trouwens alleen met een emmer water,” zegt ze op een bijna vanzelfsprekende toon. “En warm water hebben we al een jaar niet meer, tenzij met behulp van twee waterkokers.”

De rondleiding in haar appartement gaat verder in de keuken, waar we moeten opletten voor de lijmvallen op de grond. “We leven hier tussen de muizen en de ratten,” verklaart Elmestari. Ze opent de kast onder de wasbak en wijst een gat in een beschimmelde muur aan. “Hier kruipen ze dagelijks door.” Ze vestigt onze aandacht nog op donkerbruine plekken op de keukenvloer, “van muizenuitwerpselen”.

De alleenstaande moeder – haar man overleed tien jaar geleden - zucht. “We hebben geen keuze. Ik heb op alle deuren geklopt. Een expert van de sociale huisvestingsmaatschappij is komen kijken. Volgens hem is dit onleefbaar, maar men doet niets.”

Elmestari is geen alleenstaand geval. Buren hebben gelijkaardige klachten. De Cité Dubrucq dateert van 1924 en wordt beheerd door Logement Molenbeekois. Die acht het complex niet meer te renoveren en wil het platgooien en vervangen door nieuwbouw. Enkel de art-decogevels zouden behouden blijven. De operatie zou in de loop van 2020 van start moeten gaan.

Ondertussen wordt huurders aangeraden om hun woning goed te onderhouden. “Condensatie is onvermijdelijk, maar wie goed schoonmaakt, kan schimmels vermijden,” klinkt het bij voorzitter Michel Eylenbosch.
De staat van veel sociale woningen is nog altijd problematisch in Brussel. Deze legislatuur werden er wel al meer dan zevenhonderd gerenoveerd, maar nog eens evenveel woningen staan leeg omdat ze onbewoonbaar zijn en vaak al jaren wachten op grote ingrepen. Daarnaast worden regelmatig woningen die wel nog verhuurd worden onbewoonbaar verklaard.

Veel oudere wooncomplexen zijn ook totaal onaangepast aan de hedendaagse comfortvereisten. Bijna tweeduizend gezinnen wonen nog zonder echte badkamer of centrale verwarming. Maar ook de vele betonnen blokken uit de jaren vijftig, zestig en zeventig zijn hopeloos afgeleefd.

Meer vraag dan aanbod

In de Marollen zijn verschillende gebouwen uit die periode momenteel onderwerp van renovatie. De toren van Les Brigittines kwam echter nog niet aan de beurt. Marianne (*) – dochter van een voormalig bestuurder binnen de Brusselse Haard – neemt ons mee naar haar appartement op de achtste verdieping. “Ik hoef niet te klagen, maar wanneer het regent, sijpelt het water door de muren van de kamer van mijn zoon.” De muur voelt nat aan. “Gisteren heeft het geregend,” zegt ze. “Mijn zoon slaapt nu met zijn hoofd aan de andere kant van het bed.”

In de woonkamer is de binnenkant van een venster gebarsten. “Door temperatuur­verschillen, maar de huisvestingsmaatschappij zegt dat ik verantwoordelijk ben. Ik zou 600 euro moeten betalen, als ik het wil laten herstellen.”

Voor een betere isolatie en ventilatie zou 7 miljoen euro nodig zijn, maar dat geld is er voorlopig niet, zo laat Brusselse Woningen weten. Binnenkort krijgt het gebouw wel nieuwe gasinstallaties en elektriciteitsleidingen. Ook aan een betere brandveiligheid wordt gewerkt.

De renovatie van het bestaande patrimonium heeft net als de bouw van extra woningen een historische achterstand opgelopen in Brussel. De laatste jaren heeft het Gewest de inspanningen wel opgevoerd. De huidige regering keurde een nieuw vierjarenplan ter waarde van 300 miljoen euro goed. Sinds enkele jaren doet ook de federale overheid haar duit in het zakje via het investeringsprogramma Beliris.

Maar zelfs als de miljoenen er zijn, duurt het vaak nog jaren voor de werken beginnen. De wirwar aan huisvestingsmaatschappijen, de voorbije jaren wel teruggebracht van 33 tot 16, helpt de zaken niet vooruit, net als de strikte procedures voor openbare aanbestedingen. Daarnaast moet in veel gevallen eerst een alternatief onderkomen gevonden worden voor de bewoners. Geen sinecure als er meer gezinnen op de wachtlijst staan (ongeveer 43.000) dan er sociale woningen zijn (ruim 39.000).

Junkies

Een grondige opknapbeurt betekent ook niet noodzakelijk het einde van de ellende. Dat blijkt in Sint-Gillis, waar de twee woontorens aan de Jacques Francksquare werden gerenoveerd in de jaren negentig.

Murad Jaoui – “Ik ben tweetalig zonder Nederlands te spreken” – duwt de deur van toren 2 open. Hij gebruikt zijn badge, maar met een goeie por bereiken indringers hetzelfde, vertelt de man die behalve bewoner ook huurdersvertegenwoordiger is in het gebouw. Als Jaoui even later de deur naar de traphal opent, waait een indringende urinegeur ons tegemoet.

Op de trap, “nochtans regelmatig gereinigd”, lijkt hier en daar wel een vuilnisbak te zijn uitgekieperd. We zien blikjes, peuken, verpakkingen en een hele durum. “Junkies,” zegt Jaoui. “We vinden hier ook vaak aluminiumfolie voor crack of zelfs injectienaalden.” We dalen af naar de kelder, die er al even troosteloos bijligt: ingetrapte deuren, een afgerukte brandblusser en het onvermijdelijke afval.

De problemen in kelder en traphal zijn meer dan vervelend, zeker in een gebouw waar de lift geregeld dienst weigert. Toch is het klein bier vergeleken met de toestand van sommige appartementen. Jaoui neemt ons mee naar zijn eigen woning op de elfde verdieping. De muren van het badkamertje waren er ooit wit, maar nu domineert schimmelzwart. De schimmel is er zo hardnekkig dat hij zich zelfs vastzet op de tegels boven de badkuip. “Ik heb nochtans verschillende keren geverfd, maar schimmel krijg je zo niet weg,” vertelt de man hoofdschuddend. Wat het precieze probleem is, daar heeft Jaoui het gissen naar. Ook huisvestingsmaatschappij Zuiderhaard heeft geen antwoord.

Op het gesloten balkon lekt de afvoerbuis voor het regenwater dan weer. Het plafond van de ruimte is gescheurd, als het regent, luistert Jaoui naar het irritante geluid van lekkend water op de vloer. “Enkele jaren geleden is de afvoerbuis al eens vervangen, maar het probleem bleef,” zucht Jaoui.

Enkele verdiepingen lager woont Aline (*). De vijftiger woont er samen met haar nichtje, dat ze opvoedt sinds het kind haar moeder – en Alines zus – verloor aan kanker. Haar appartement oogt op het eerste gezicht piekfijn: een knusse sofa in een opgeruimde woonkamer, nette tapijten op de vloer. Schijn bedriegt echter. “De verluchtingsroosters sturen de lucht van de traphal gewoon naar binnen.

In de badkamer krijg ik urinegeur binnen en op het gesloten balkon ruikt het naar sigaretten. En dat terwijl ik migraine krijg van die geuren.” Aline heeft alle verluchtingsroosters dan maar afgeplakt. “De reactie van de huisvestingsmaatschappij? Dat ik vanaf nu zelf verantwoordelijk ben voor vochtproblemen.”

(*) Enkele getuigen kregen een schuilnaam