Voorlezen doet lezen. Leo Timmers voorlezen doet wonderen. Het meertalige voorleesfeest Brussels Reads Aloud doet tijdens de Voorleesweek dan ook een prentenboekje open van de internationaal gereputeerde meester die, samen met Billy – of was het Harry? – de kat, gewoon thuis is in Jette.
© Leo Timmers
| Een huis voor Harry
De prentenboeken die Leo Timmers traag uit de tijd filtert en via ontelbare karakterstudies, tekstversies en dummy’s tot puntgave edities vol noodzakelijke details, dierlijke herkenbaarheid en diepmenselijke warmte opglanst, getuigen van een onnoemelijk meesterschap. Dat is ook Brussels Reads Aloud, het meertalige voorleesfeest van de Brusselse Nederlandstalige bibliotheken, opgevallen. En dus kunnen de allerjongsten (en hun hoeders) tijdens de Voorleesweek, van 16 tot 25 november, gaan luisteren en kijken naar El garaje de Gus, Who is driving?, La vie rêvée de Monsieur René, Krasch, Tiefseedoktor Theodor, Een huis voor Harry of een van de andere werken die in slaapkamers van Zweden tot China kinderen laten dromen.
“Natuurlijk ben ik daar trots op,” vertelt Leo Timmers in zijn atelier in Jette. “Dat dagelijkse halfuurtje tussen ouder en kind, waarop je samen een boek bekijkt en erover praat, is heel kostbaar. Ik heb zelf vaak voorgelezen, zo kom je er snel achter wat werkt en wat niet. In de aanloop naar mijn eerste eigen boek was ik niet alleen meer voor de kinderen aan het voorlezen, maar ook voor mezelf. Het is toen dat ik begon te merken dat de prentenboeken die ik zelf het beste vond allemaal één auteursnaam op het omslag hadden staan. Als je zelf schrijft en tekent, krijg je de balans tussen tekst en beeld heel juist.”
Het voorlezen van prentenboeken is iets heel bijzonders. Het boek is maar een vertrekpunt.
Leo Timmers: Precies! Ik heb mij nooit droogweg aan de tekst kunnen houden. Er is voortdurend interactie. Daarom vind ik het ook zo belangrijk dat er in die tekeningen van alles te ontdekken valt. Een soort complexiteit onder de lichtheid die voor mij van levensbelang is. Een kunstig, poëtisch boek heb ik niet in mij zitten. Ik probeer het altijd heel concreet te maken en in eenvoud te vertellen. De ruimte die je zo creëert, legt de macht bij het kind.
Kinderen kijken trouwens veel scherper dan wij. Ik kan mij geen fout permitteren. Ik heb eens een mail uit Duitsland gekregen, van een moeder wier zoontje Boem stuk had gelezen. In de laatste prent van dat boek komt alle voorgaande visuele info samen in één grote chaos. De titel van haar mail was: ‘Waar is de blauwe verfpot?’ Een tikje gênant. (Lacht)
© Heleen Rodiers
| “Harry, dat ben ik,” horen we iemand zeggen. Was het Leo Timmers (rechts) of Billy, de harige held waarnaar Harry de dolende prentenboekkat werd gemodelleerd?
Heb je ooit boeken gemaakt voor je kinderen?
Timmers: Nee, maar ik las wel dummy’s van mijn boeken voor. Zo maak ik er een twintigtal per boek. Als je in een rudimentair stadium voorleest, voel je nog beter of het werkt. Als die basis goed zit, kan het alleen maar beter worden. Maar als ze na een paar bladzijden al verloren lopen, weet je ook hoe laat het is. (Lacht) Ik geef ze nu nog altijd dummy’s te lezen, hun commentaren zijn altijd heel helder.
Zij zijn opgegroeid. Ben jij ook kind gebleven?
Timmers: Dat moet wel. Ik zeg vaak als een soort boutade: “Ik maak boeken voor kinderen en voor het kind in de volwassene.” Ik denk wel dat er nog een lijntje naar mijn kindertijd loopt. Wij hadden een gigantische tuin, met achteraan een boomhut in het bos waar ik altijd met mijn paard ging rijden. Als ik niet aan het tekenen was, was ik wel aan het knutselen. Ik leefde in een fantasiewereld, ik was altijd iemand anders. Die vrijheid laat zijn sporen na.
Ik sta ervan te kijken hoeveel raakvlakken er zijn tussen mijn boeken en wat ik ooit heb meegemaakt. Heel onbewust maar onontkoombaar sluipt dat erin. Garage Gust verwijst naar mijn drie ooms die een garage hadden, waar we elke week gingen spelen. Gust die elke dag naar de garage fietst, dat is omdat een van mijn ooms niet met de auto kon rijden. En dan hele dagen slijten in een garage... (Lacht)
DE KINDERBIJBEL IN SPIEGELBEELD
Leo Timmers toont enkele foto’s uit zijn jeugd. De “jongste Belgische striptekenaar” staat op een banner aan de muur, eronder signeert de jonge Leo zijn werk. Een andere foto toont hem aan zijn tekentafel. “Dat is nog altijd dezelfde. Al meer dan 35 jaar. Ik had op mijn elfde een stripprijs gewonnen, mijn vader heeft die verhalen toen uitgegeven. Ooit was ik daar heel beschaamd over, nu zie ik het als deel van mijn verhaal. Die toewijding, toen al!” (Lacht)
Lazen jouw ouders eigenlijk veel voor?
Timmers: Niet echt. Er was één boek waaruit wel eens werd voorgelezen: De Kinderbijbel. (Lacht) Nee, voorlezen was er niet echt bij. Kunst wel, mijn vader is schilder en beeldhouwer. Ik ben heel beeldend opgevoed.
Dat had ook te maken met je dyslexie?
Timmers: Ja, dat ik zelf schrijf, is een half mirakel. Zowel rekenen als schrijven was in de lagere school een ramp: ik zag alles in spiegelbeeld, ik schreef van rechts naar links en draaide alle cijfers om. Daar heb ik een heel grote achterstand opgelopen, die ik nog altijd voel. Omdat al de rest zo slecht ging, heeft tekenen heel vroeg een grote plaats ingenomen.
© Leo Timmers
Wie is Leo Timmers?
- Wie? Een absolute meester van het prentenboek.
- Van Brussel? Intussen is Leo Timmers thuis in Jette, maar hij groeide op in Limburg, waar hij als “jongste Belgische stripmaker” hoge ogen gooide met De avonturen van Flipke en Anneke en Tom Hawks.
- Oudere Belgische stripmaker? Strips maakt Leo Timmers niet meer. Wel laat hij kostbare, veelvuldig bekroonde prentenboekparels groeien als Meneer René, Boem, Franky, Garage Gust, Kraai of Aap op straat. Een huis voor Harry kreeg recent de prijs voor Prentenboek van het jaar 2019, zowat de grootste eer die je in het Nederlandse taalgebied te beurt kan vallen.
- Alleen in het Nederlands? Zeker niet, het werk van Leo Timmers wordt internationaal gekoesterd en verschijnt in het Chinees, Deens, Spaans, Frans, Engels, Duits, Portugees, Japans, Koreaans...
- Op weg naar de wereldheerschappij? Hij werpt zich nu inderdaad ook op animatie, met Ziggy en de Zootram (te zien op Ketnet), een kortfilm gebaseerd op Diepzeedokter Diederik en een langspeler van Meneer René. Maar hij mag van ons. Leve Leo!
In Meneer René lijkt veel van de opgroeiende kunstenaar te zitten.
Timmers: Dat is een van mijn meest persoonlijke boeken, ja. De liefde voor het surrealisme en Magritte zit erin. Maar ook de vraag wat kunst is of wat je doet met afwijzing. En misschien wel het belangrijkste: wanneer zijn we tevreden met wat we hebben en hoe verhoudt zich dat tot het immateriële, kunst dus? Wat is het belangrijkste, en waarvoor kies je dan?
Meneer René legt in alle eenvoud de vinger op waar je als volwassene een leven lang over tobt.
Timmers: Tussen kinderen en volwassenen zit heel weinig verschil. Kleine kinderen zijn met precies die dingen bezig waar wij nog altijd mee worstelen. In wezen gaat het ook maar over een paar dingen: wie zijn we? Waar willen we naartoe? Wat is belangrijk? Waar willen we bij horen? Onze wereld is misschien rijker en we begrijpen meer dingen, maar eigenlijk verandert dat niet zo veel. De kern van ons mens-zijn is net hetzelfde. Het mooie aan prentenboeken is dat je op verschillende niveaus kan praten, met volwassenen en met kinderen. Daarom neem ik het ook zo serieus.
Dat geldt ook voor Een huis voor Harry, dat in Nederland zopas werd bekroond met de prijs voor Prentenboek van het jaar 2019.
Timmers: Harry, dat ben ik. Ik zit ook de hele dag binnen te werken. Ik moet altijd op sleeptouw genomen worden en elke keer zie ik daar eerst enorm tegen op. Nadien ben ik net als de kat blij dat ik het toch heb gedaan. Je moet soms verloren lopen zodat er een nieuwe wereld kan opengaan.
In je werk ook?
Timmers: Elke keer opnieuw. Ik probeer nooit hetzelfde verhaal te vertellen. Het is heel dubbel, hoor. Je bent wie je bent, en dat maakt ook de waarde van je werk uit, dat het persoonlijk is. Aan de andere kant wil je vermijden dat je jezelf herhaalt en elke keer nieuwe stappen zetten. Het is een soort gevecht met jezelf.
Kinderen zijn met dezelfde dingen bezig waar wij nog mee worstelen: wie zijn we? Waar willen we naartoe?
ONTBIJT MET DE PRINSES
Intussen komt Billy binnengewandeld, de huiskat die verdacht veel weg heeft van Harry. “Het verhaal van Een huis voor Harry was al bijna tien jaar oud. Indertijd wilde niemand het uitgeven. Toen ik jaren later wat streed met een aantal projecten die niet helemaal goed zaten, is het opnieuw bovengekomen. Ondertussen hadden we Billy gekocht, en heb ik Harry naar hem gemodelleerd, een raskat die altijd binnen zit. Plots klikte het allemaal in elkaar. Als je nu ziet waartoe het heeft geleid – het Prentenboek van het jaar 2019, alle bijbehorende festiviteiten zoals een voorleessessie door de Nederlandse Prinses Laurentien op het Nationale Voorleesontbijt, en een totale oplage van zo’n 72.000 exemplaren, dat is ongezien. En om in dat rijtje winnaars te staan met Benji Davies, Chris Haughton en Britta Teckentrup, mensen die echt met het metier bezig zijn, dat is fantastisch. Ik begin zo stilaan toch het idee te krijgen dat ik een oeuvre aan het maken ben.”
En dan ga je je ook nog moeien met de regie van de animatiereeks Ziggy en de Zootram en de kortfilm Diepzeedokter Diederik? Het gaat hard.
Timmers: Het wordt wat veel, ja. Voor Meneer René werk ik nu trouwens ook mee aan scenario voor een langspeelfilm, een coproductie tussen de Ierse studio Flickerpix en Grid Animation. Weet je, ik heb nooit de ambitie gehad om hiermee bezig te zijn. Het is me allemaal wat overkomen. Alles wat er gebeurt nu, vertrekt allemaal vanuit een boek, een idee, de tijd en aandacht die hier een plaats hebben.
Hier, aan die tekentafel waar de jonge Leo al strips aan maakte.
Timmers: Zoals ik al zei: tussen een kind en een volwassene zit niet zo heel veel verschil. In mijn geval is dat tamelijk letterlijk te nemen. (Lacht)
> Brussels Reads Aloud. 17 > 25/11, verschillende locaties, brusselsreadsaloud.be Voorleessessies & workshops
> Leo Timmers. 17/11, 10.30, bib Watermaal-Bosvoorde, 18/11, 11.00, bib Sint-Lambrechts-Woluwe, 24/11, 11.00, bib Sint-Joost-ten-Node
> Expo’s. 17/11 > 15/1, Muntpunt & 8 > 22/12, De Dekenij
Lees meer over: Expo , voorleesweek
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.