Maïté Meeus (#balancetonbar): ‘Ik wou het zwijgen doorbreken’

Balance Ton Bar werd in korte tijd een hashtag en echte beweging van jonge vrouwen die seksueel geweld in het uitgaansleven niet langer willen doodzwijgen. Oprichtster Maïté Meeus begon ermee uit woede.

Maïté Meeus is amper 23, maar de voorbije weken zat ze in tv- en radiostudio’s en vergaderde ze met politieke kabinetten en Brusselse nachtclubs. Die clubs noemt ze publiekelijk bij naam op haar Instagrampagina Balance Ton Bar. In nu al zeventig berichten getuigen jonge vrouwen dat ze ‘iets’ in hun drankje kregen tijdens het uitgaan, gevolgd door een totale black-out. Niet zelden is er seksueel misbruik mee gemoeid. De vermoedelijke daders zijn klanten, maar ook barmannen of ander personeel. Balance Ton Bar zette Brussel op scherp voor verkrachtingsdrugs als GHB, rohypnol of ketamine. Bij verschillende betogingen trokken 500 tot 1.300 vrouwen de straat op.

Het interview gebeurt door corona-omstandigheden virtueel. Maar zelfs als we in levenden lijve hadden kunnen afspreken, wilde Meeus dat niet doen in de wijk aan de Begraafplaats van Elsene. “Enkele cafés in die buurt hebben me gecontacteerd om eens samen te zitten, maar het ging soms om cafés die zelf beschuldigd waren. Daar wil ik me niet mee associëren. Het zijn plekken die ik liever niet kruis.”

Uit de Elsense studentenbuurt kwamen begin oktober maar liefst zeventien verhalen naar boven over seksueel geweld. Een barman in de cafés Waff en El Café had jonge vrouwen gedrogeerd en nadien verkracht. Onlangs bleek dat een Brusselse politieagent in die cafés bijkluste als bewaker.

Was u verrast dat die verhalen net in die buurt naar boven kwamen?
Maïté Meeus: Ik was vooral verbaasd dat er zoveel media-aandacht kwam voor die twee cafés. Het ging plots enkel over Waff en El Café, terwijl we allemaal weten dat er veel meer zaken geviseerd moeten worden. Dat hebben we intussen ontdekt door de vele getuigenissen die zijn gedeeld.

Niet de feiten zelf, maar hun enorme aantal verrasten me. We spreken echt niet over geïsoleerde gevallen in een paar cafés. Dit is iets systemisch. En het leek alsof we die verhalen allemaal wel kenden via vriendinnen of zussen, maar geen actie ondernamen. Alsof het een normaal risico is dat je bij het uitgaan misschien gedrogeerd wordt met chemische drugs.

U deelde zeventig getuigenissen, maar kreeg er veel meer opgestuurd. Hoeveel verhalen hebt u intussen gehoord?
Meeus: Ik ben gestopt met tellen, want het gaat over duizenden berichtjes. Het is bijna onbeheersbaar geworden voor mij alleen. Ik heb in het begin ook Balance Ton Bar-pagina’s voor Franse steden als Parijs en Marseille opgericht, vooral om de beweging voort te zetten, maar nu geef ik dat uit handen. Ik heb kleinere teams gevonden om die pagina’s te beheren. In Brussel heb ik een oproep gelanceerd naar vrijwilligers om mij te helpen.

De getuigenissen komen uit de eerder Franstalige hoeken van Brussel. Krijgt u ook berichten in het Nederlands?
Meeus: Nee, ik hoor vooral verhalen van Franstalige studenten. Dat is ergens logisch omdat de pagina op hen is gericht. Ik zou het zeker fijn vinden als er gelijkaardige Instagram­pagina’s worden opgericht in Vlaamse steden.

U hebt nu zoveel trieste, vaak heftige verhalen gehoord. Hoe ving u dat mentaal op?
Meeus: In het begin dacht ik daar niet echt bij na. Ik zag de enorme media-aandacht voor wat er gebeurde en ik beschouwde het als mijn plicht om met die vrouwen te praten. Ik voelde een enorme kracht. Ik was kwaad, want zulke feiten kunnen levens verwoesten. Ik wou het zwijgen doorbreken en ik heb het echt gedaan voor die vrouwen. Het doet voor hen deugd om hun verhaal ergens te kunnen lossen.

Nu besef ik wel dat het mij begint te raken. Ik wil even een pauze inlassen, want het heeft bijna al mijn tijd en energie gevraagd. Ik doe wat ik kan, maar alle getuigenissen, plus alle vergaderingen met politici, verenigingen, nachtclubs en de pers ... Ik moet nog leren om mezelf daarin niet te vergeten.

U zat al samen met grote nachtclubs zoals You, Mirano en Bloody Louis. Wat heeft dat overleg opgeleverd?
Meeus: We zijn er nog niet. Dat zijn trouwens clubs die zelf vragen om verandering, of dat nu uit oprechte overtuiging is of niet. Er zijn nog altijd clubs die niet hebben gereageerd op de beschuldigingen of die alles ontkennen. Ik denk alleen al aan het persbericht van Jeux d’Hiver (nachtclub in het Ter Kamerenbos waar zeker acht verhalen over de drug GHB opdoken, red.). Zij legden de verantwoordelijkheid bij jonge vrouwen. Ze gaven tips zoals ‘Eet voor het uitgaan’. Dat is nogal belachelijk. Zo minimaliseren ze het probleem. Het is gewoon een realiteit dat er veel verkrachtingsdrugs in omloop zijn. Ze hadden dat net zo goed kunnen erkennen en in handen nemen.

U hebt het zelf over Jeux d’Hiver, maar ook over Rock Classic Bar staan zeven getuigenissen online van vrouwen die gedrogeerd zijn na een shotje van de barman. Krijgen die uitbaters nog het voordeel van de twijfel, dat ze het misschien niet wisten?
Meeus: Nee, dat moment zijn we duidelijk voorbij. Een bar die bijna elke avond open is en zoiets zogezegd niet weet, daar heb ik al vragen bij. Maar dan ook nog eens de verantwoordelijkheid bij de slachtoffers leggen? Dat zegt veel over hoe ze naar die feiten kijken. Er heeft een vrouw bij ons getuigd dat ze in Jeux d’Hiver werd gedrogeerd en nadien is verkracht in het bos naast de deur. Dan kan je niet meer zeggen dat je er niets mee te maken hebt.

De oplossing zal niet enkel van de clubs moeten komen, maar ook van de politiek. Ik praat daarover met Nawal Ben Hamou (Brussels staatssecretaris voor Gelijke Kansen, red.) en andere politici, en ik denk dat we er wel zullen uitkomen (Vorige week maakte het Brussels Gewest 610.000 euro vrij om seksueel geweld in het nachtleven te bestrijden, red.).

Een club die wel openlijk reageerde, is Fuse. Die wil een blacklist aanleggen van klanten die zich misdroegen en belooft opleidingen voor het personeel. Een goed antwoord?
Meeus: Zeker al niet slecht. We moeten nu opvolgen of die inspanningen ook zullen lonen in de praktijk. Dat zullen we zien aan de getuigenissen. Ik apprecieer wel dat Fuse wil werken met een bewustmakingsteam van sociale werkers, die ervaring hebben met gendergerelateerd geweld of discriminatie. Dat is goed, want die mensen zijn daarvoor opgeleid.

Fuse is een gevestigde nachtclub. Wat kan een klein café doen?
Meeus: Dat zijn we nog aan het bepalen, samen met advocaten, sociale werkers en verenigingen. Opleiding van het personeel is zeker belangrijk, zodat zij weten hoe te reageren bij seksueel geweld. En als het gaat om wangedrag van het eigen personeel moeten bars hun best doen om de feiten tenminste te ontdekken, of dat nu via interne audits is of andere methoden.

Durft u zelf nog uit te gaan in Brussel?
Meeus: Ik ga zelden naar clubs, ik dans liever thuis bij vriendinnen. Ik voel me gewoon niet heel veilig als ik uitga. Ik denk dat veel vrouwen dat gevoel herkennen. Ik heb geen zin om te betalen voor een avond waarbij ik me de hele tijd ongemakkelijk voel.

Is dat niet jammer? Als veel vrouwen dat doen, verdwijnen ze helemaal uit het nachtleven.
Meeus: Ja, maar ik haal er geen plezier meer uit. Dat is persoonlijk. Als tiener ging ik ook uit rond de Begraafplaats van Elsene. Ik was me minder bewust van de risico’s. Vandaag besef ik dat je die wel degelijk tegenkomt en dat we daartegen moeten vechten. Het is jammer dat vrouwen dat moeten leren uit ervaring. Je kan meisjes natuurlijk zeggen dat ze niet uit iemand anders glas moeten drinken, maar waarom geven we telkens de schuld aan de jonge vrouw die de wereld ontdekt?
Ik zie twee kampen van vrouwen: zij die niet bang willen zijn en gewoon blijven uitgaan, wat ik zeer goed vind. En zij die bang zijn of het beu zijn. Dat begrijp ik ook. Het gaat erom dat we ieders ervaring leren begrijpen.

U organiseerde in november een algemene horecaboycot, samen met andere feministen. Enkele cafés voelden zich toen gestraft voor het gedrag van – mogelijk – een minderheid. Begrijpt u dat?
Meeus: Maar wij dachten helemaal niet aan die cafés. De bedoeling was om vrouwen een avond te bezorgen waarin ze zich veilig voelden om samen te komen en hun ervaringen te delen. Het hoofdonderwerp was de vrouw, niet de cafés. De boodschap is omgedraaid. De vraag is niet of die cafés verantwoordelijk zijn voor wat hun klanten overkomt, maar wat zij eraan doen om zulke situaties te vermijden.

Uw pagina bestaat nu twee maanden. Denkt u dat er al veel dingen zijn veranderd?
Meeus: Er is alleszins een bewustmaking in gang gezet. Vrouwen hebben vrijuit kunnen spreken, hun verhalen zijn breed verspreid in de media en ze hebben het grote publiek bereikt. Dat is belangrijk. Mijn opa van 91 heeft een boek gekocht over seksueel geweld (glimlacht). Hij begreep eerst niet waar ik mee bezig was of wat het probleem was met verkrachtingsdrugs. Toch is hij zich gaan informeren. Ik hoor van vriendinnen dat hun ouders dat ook zijn beginnen te doen. Ondertussen zie ik de politiek bewegen, ze erkennen het probleem. Dat geeft me voldoening.

Wat wil u nog doen met Balance Ton Bar in 2022?
Meeus: Ik moet nog uitzoeken waar mijn focus ligt. Je kan op veel fronten strijden tegen seksueel geweld, maar je kan niet alles tegelijk doen. Ik ben vooral geïnteresseerd in de bewustmaking van het grote publiek, en in opleidingen voor het personeel in het nachtleven of daarbuiten. Er is nog veel te zeggen.