Opvallend meer CO-intoxicaties aan begin van de winter: 'Vaak verdoken armoede'

Sinds begin september is de Brusselse brandweer al 53 keer uitgerukt voor CO-vergiftigingen. Slachtoffers belanden regelmatig in het ziekenhuis, een meisje van elf is zelfs gestorven. De oorzaak zijn vaak slecht onderhouden boilers, maar opvallend genoeg vond de brandweer ook een vuurkorf en zelfs steenkolen die als verwarming moesten dienen. Experts vragen extra aandacht voor energiearmoede.

Deze zondag raakte een tienjarig meisje uit Koekelberg bewusteloos in de badkamer. In Anderlecht moest een gezin van vijf naar het ziekenhuis. Hun huisbaas had de verwarming afgesloten en zijn huurders een bak smeulende steenkolen gegeven om zich mee te verwarmen. In beide gevallen ging het over CO-intoxicatie, gekend onder de vaste bijnaam 'stille killer'. Het gas komt vrij bij slechte verbranding van hout, olie of gas en zorgt voor zuurstoftekort in slecht verluchte ruimtes. Met duizeligheid, misselijkheid, hoofdpijn of zelfs overlijden tot gevolg.

De korte nieuwsberichten over CO-vergiftiging komen de laatste weken weer opvallend vaak naar buiten. De brandweer telt sinds begin september al 53 interventies rond dit thema. In november liet een meisje van elf daarbij het leven. Hoeveel mensen dan echt slachtoffer zijn van zo’n CO-vergiftiging in Brussel, moeten de ziekenhuizen nadien registreren bij het Antigifcentrum. In 2019 ging het maar liefst over 153 personen. Dat was toen het hoogste aantal per inwoner van alle provincies in ons land.

Voor dit en vorig jaar zijn er nog geen cijfers. Dat komt door een vertraagde registratie vanuit de ziekenhuizen, zegt het Antigifcentrum. “Je zou kunnen verwachten dat er nog meer incidenten waren omdat mensen vaker thuis waren,” zegt woordvoerder Patrick De Cock.

Maar er speelt ook een financieel verhaal. Veel Brusselse woningen zijn verouderd en verwarmingstoestellen niet altijd gecontroleerd. Nu de energieprijzen fors toenemen, vrezen experts dat mensen nog verder zullen bezuinigen op veilige energievoorziening. “Het is soms een teken van verdoken armoede,” zegt brandweerwoordvoerder Walter Derieuw.

Zo had een man in Koekelberg onlangs een vuurkorf aangestoken in zijn woonkamer, hoewel er centrale verwarming lag. Met gewone verwarmingsketels gebeuren er amper incidenten. Derieuw: "De meeste CO-intoxicaties komen door oude waterverwarmers in de badkamer, die je nu niet meer mag installeren (boilers, red.), of door bijzetkacheltjes op olie of gas."

Energieprijzen

“We moeten er eerst en vooral voor zorgen dat mensen hun facturen kunnen blijven betalen, zodat ze niet tot dit soort gevaarlijke noodoplossingen moeten overgaan,” zegt Jan Willems. Hij werkt rond het thema energie bij het OCMW van Brussel-Stad en vreest dat de stijgende energiefacturen een nieuwe groep Brusselaars in armoede kunnen duwen, zoals kleine loontrekkenden of zelfstandigen. “We hebben geluk dat er in Brussel geen gasafsluitingen mogelijk zijn tijdens de winter, maar de problemen met hogere energiefacturen zullen wel nog verergeren,” denkt Willems.

De Brusselse OCMW’s kunnen nu al bijspringen met energietoelages. Ze kunnen ook het onderhoud of de vervanging van een verwarmingsinstallatie helpen betalen. Niet alleen voor leefloners, maar ook voor iets hogere inkomens. Het federale energiefonds voorziet in totaal 16 miljoen euro voor de OCMW’s in ons land. Daarbovenop krijgen de 19 Brusselse OCMW’s samen nog 30 miljoen euro aan subsidies van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC), deels bedoeld om de energiearmoede te bestrijden.

“Het is duidelijk dat de frank van de politiek is gevallen, maar de grote uitdaging wordt om al die mensen tot bij ons te krijgen”, zegt Jan Willems. “Mensen hebben nog vaak schroom om naar het OCMW te stappen.”

Verplichte controles

Behalve bij het OCMW kan je ook bij het Gewest terecht voor energiepremies. Via de website van Leefmilieu Brussel kan je opzoeken of je in aanmerking komt voor een premie van 100 euro om je verwarmingsketel te laten controleren. Zo'n controle is wettelijk verplicht in Brussel om de twee jaar en geldt ook voor warmwaterboilers. "Laat die controle uitvoeren door een erkend installateur", benadrukt Leefmilieu Brussel.

Jan Willems vindt dat er te weinig toezicht bestaat op deze periodieke controles. “Er is voorzien dat alle installaties tweejaarlijks gecontroleerd moeten worden, maar niemand controleert of dat wel gebeurt.” In principe zijn mensen wel verplicht om een conformiteitsattest naar Leefmilieu Brussel op te sturen na zo’n controle, maar ook Brussels energieminister Alain Maron (Ecolo) erkent dat dat niet altijd gebeurt.

De minister laat weten dat er werk wordt gemaakt van een digitale oplossing. “Daarmee zullen erkende installateurs hun conformiteits- en controleattesten rechtstreeks naar Leefmilieu Brussel kunnen sturen”, zegt zijn woordvoerder Simon Vandamme. “Te weinig mensen nemen daar nu de tijd voor, waardoor de inspectiedienst niet makkelijk kan bepalen welke toestellen mogelijk een gevaar vormen.”

Eigenaars die geen controleattest hebben opgestuurd, kunnen de komende jaren meer controles verwachten. Leefmilieu Brussel start binnenkort een proefproject met willekeurige inspecties in alle 19 gemeenten. Die controles zouden de komende jaren nog verhogen.

Tenslotte belooft Maron een nieuwe communicatiecampagne rond CO-risico’s, in samenwerking met het Antigifcentrum.