Energiearmoede dreigt toe te nemen: 'Klop aan bij het OCMW'

Nu de gas- en elektriciteitsprijzen blijven stijgen, gaan meerdere Brusselaars al bibberend de winter in. Voor gezinnen met een variabel energietarief kan de factuur 500 à 600 euro hoger liggen dan vorig jaar. Alleenstaanden, eenoudergezinnen en huurders zijn extra kwetsbaar. “Mensen zullen de factuur proberen te drukken, maar dat is niet altijd mogelijk.”

Het is geen uitsluitend Brussels probleem. De energieprijzen zijn in binnen- en buitenland al enkele maanden aan het stijgen, sinds de economie zich weer op gang trekt na de covidcrisis. Alleen is er niet snel een kentering in zicht. Aan de huidige tarieven zal een gemiddeld gezin in België 500 à 600 euro meer betalen per jaar voor gas en elektriciteit. Dat bevestigt de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG). Het gaat enkel om gezinnen met een variabel energiecontract.

Zulke bedragen doen het hele land zuchten, maar Brussel mogelijk nog wat meer. In het hoofdstedelijk gewest leeft nu al een kwart van de bevolking in energiearmoede. Dat zijn meer dan 140.000 gezinnen. De cijfers komen uit een studie van de Koning Boudewijnstichting uit 2020. Het gaat zowel om gezinnen die een (te) hoge energiefactuur betalen in verhouding tot hun inkomen, als om gezinnen met een abnormaal lage factuur. Die laatste groep verbruikt amper elektriciteit of zet de verwarming nauwelijks aan, uit schrik voor de bijhorende kosten. Het gaat om ongeveer 55.000 gezinnen in Brussel.

“Ik vermoed dat de energiearmoede verder zal toenemen. Nu de energieprijzen heel erg in de media komen, zullen mensen de factuur proberen te drukken”, zegt Jill Coene, armoede-onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen, die meewerkte aan de studie. “Maar dat is niet altijd mogelijk. Wie in een slechte woning leeft waar het langs alle kanten tocht, moet wel veel verbruiken. In die situaties maak ik me zorgen dat die mensen ofwel kou zullen lijden, ofwel een hoge factuur zullen krijgen.”

Hoeveel meerkosten de Brusselaars na de winter op hun factuur mogen verwachten, weet de CREG nog niet exact. Gemiddeld verbruiken Brusselse gezinnen tot een derde minder energie dan de rest van de Belgen, vooral omdat ze kleiner wonen. Maar voor die energie betalen ze wel meer: elk jaar gemiddeld 329 euro meer dan in Vlaanderen en 223 euro meer dan in Wallonië. Dat weet marktregulator Brugel. Dat er in Brussel nog maar twee energieleveranciers overblijven, Engie en Lampiris, zorgt voor minimale concurrentie. Een prijzenslag zit er niet aan te komen.

“Vooral de bestaande risicogroepen zullen kwetsbaarder worden”, denkt Coene. Het gaat om eenoudergezinnen, alleenstaanden en gezinnen zonder inkomen uit arbeid. “Mensen die net boven de armoedegrens leven of lagere middenklasse-gezinnen die in normale tijden rondkomen, zullen dat nu wél voelen.” Ook huurders zitten in een moeilijke positie. Zij hebben geen vat op de isolatie van hun woning of op het verbruik van hun ingebouwde koelkast.

Bescherming

Vanuit Brussel wacht minister voor Energie Alain Maron (Ecolo) op het federale overleg over de energieprijzen. Als de federale regering de huidige sociale tarieven verlengt, blijft 28 procent van de Brusselse gezinnen nog de hele winter ingedekt tegen hogere prijzen.

“Alleen hebben we geen zicht op hoeveel gezinnen met een sociaal tarief in energiearmoede leven, of omgekeerd. Dat is een probleem”, zegt Alexandre Viviers, energie-expert bij Sia Partners. “Tenminste een deel van de Brusselaars in energiearmoede krijgt een sociaal tarief en is dus beschermd. Ook gezinnen die pas vorig jaar of het jaar daarvoor een vast energiecontract afsloten, zullen nog minstens enkele maanden geen stijging voelen.”

Maar een nieuw, vast contract afsluiten kan in Brussel alleen nog bij energieleverancier Engie. Het is niet helemaal duidelijk hoeveel Brusselse gezinnen nu een vast contract hebben. In het hele land gaat het om iets meer dan de helft van de huishoudens.

Voor wie de factuur te hoog is, kan het OCMW bijspringen via het energiefonds. “Je kan ons om hulp vragen van zodra je schrik krijgt dat je de factuur niet kan betalen”, benadrukt verantwoordelijke Jan Willems van de dienst energie bij OCMW Brussel. Hij hoopt dat mensen hun drempelvrees overwinnen. “Hoe vlugger je aanklopt, hoe lager het risico dat de problemen zich opstapelen.”

Willems pleit niet voor energiecheques of een algemene btw-verlaging op energie. “Dat is allemaal mooi, maar niet iedereen heeft die hulp nodig. Het lijkt me belangrijker om de sociale tarieven uit te breiden en het energiefonds te behouden”, vindt hij.

De federale regering heeft nog geen akkoord gevonden over het energiedossier. Wellicht komt dat er pas volgende week.