Straatintimidatie in Brussel: 'Een vlakke hand in mijn gezicht in plaats van excuses'

Intimidatie van vrouwen is een hardnekkig probleem in de straten van Brussel. Politie Brussel Noord wil haar aanpak intensiveren met interne trainingen en een bewustmakingscampagne. Een nieuwe stap in de richting van een meer structurele aanpak. Geen dag te vroeg, tonen verhalen van verschillende vrouwen in de hoofdstad.

“Tijdens de zomer is het sowieso nog een stuk erger. Het mooie weer van het afgelopen weekend bracht ook de lastige mannen opnieuw naar buiten”, vertelt Ann-Frédérique (25). Meermaals kreeg ze afgelopen week op straat ongepaste blikken of opmerkingen over zich heen, enkele keren bleef de dader achter haar drentelen. Als vorige zondagmiddag opnieuw een vijftal mannen op een terras aan het Anneessensplein beslissen haar te beschimpen, is dat de druppel die de emmer doet overlopen. “Meestal negeer ik zo’n gedrag, maar na alle incidenten die week, voelde ik mijn bloed koken.”

“Shut up”, riep Ann-Frédérique de mannen toe, en in het Engels voegde ze toe dat ze niet met hen wou praten. “Daarop reageerden twee van hen heel boos; ze begonnen te roepen. Uiteindelijk stonden ze op en kwam een van de mannen me scheldend achterna. Ik ging mijn straat in en zag dat hij dichterbij kwam. Even dacht ik dat hij zijn excuses zou aanbieden, maar toen ik me omdraaide, kreeg ik een vlakke hand in mijn gezicht, waardoor ik op de grond viel.”

De dag daarna kondigde politiezone Brussel-Noord aan verder structurele acties te willen ondernemen voor de veiligheid van vrouwen in het openbaar. Politieambtenaren uit Evere, Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node krijgen vanaf midden september een specifieke training rond straatintimidatie en zullen via brochures en affiches het brede publiek sensibiliseren over het thema.

“Ook de patrouilles in burger om daders op heterdaad te betrappen, blijven we voortzetten”, aldus woordvoerster van de politiezone Katiana Van Roosbroeck. “Een goede actie”, vindt Ann-Frédérique. “Mijn voorval bewijst helaas nog maar eens hoe onveilig de stad kan zijn voor vrouwen.”

Klacht indienen: hoe en waarom?

Hoewel het de zoveelste ervaring was met straatintimidatie voor Ann-Frédérique, diende ze deze keer voor het eerst klacht in. “Alle andere keren heb ik er nooit echt aan gedacht dat te doen, omdat dat volgens mij niet veel verandert of uitmaakt. Doordat het nu om fysiek geweld ging, vond ik dat wel nodig.”

Velen delen de ingesteldheid van Ann-Frédérique. Uit een enquête van Plan International België bij 700 jongeren in Antwerpen, Brussel en Charleroi, blijkt dat negen op tien van de ondervraagde jonge vrouwen al in contact kwam met straatintimidatie, maar slechts 6 procent van de slachtoffers hiermee naar een opvoeder of de politie stapt. “Daar hopen we met deze bewustmakingscampagne iets aan te veranderen”, klinkt het bij politiezone Brussel-Noord. “Door mee te geven waar je als slachtoffer terecht kan.”

“Klacht indienen kan via het online platform Police-On-Web of door meteen langs te komen op het commissariaat", duidt woordvoerder Olivier Slosse van politiezone Brussel-Hoofdstad/Elsene. “Daar nemen we een verhoor af, op basis waarvan we de dader proberen te identificeren. Als dat kan, proberen we daar camerabeelden voor op te vragen.”

Net het gebrek aan informatie over de dader, vormt een drempel om aangifte te doen. “Het gebeurt soms zo snel dat het moeilijk is om te reageren en te onthouden hoe de persoon eruitzag", aldus de Nederlandse Maxime (25). In die situaties wordt het nut van zo’n klacht in vraag gesteld. Hoewel Slosse daar begrip voor heeft, benadrukt hij dat de gegevens wel degelijk nuttig zijn. “Die cijfers brengen de problematiek beter in kaart en kan de politie helpen kwetsbare plaatsen te ontdekken.”

Gebrek aan vertrouwen

De trainingen en bewustmakingscampagne moeten ook het vertrouwen in de politie versterken. "Ik diende ooit online klacht in tegen een man die steeds opnieuw in onze straat vrouwen lastigviel", vertelt Maxime. "Dat is al een halfjaar geleden, en ik kreeg enkel een bevestigingsmail. Dat geeft niet de indruk dat alle agenten zoiets serieus nemen."

In de politiezone Brussel-hoofdstad/Elsene, waar al sinds september 2020 interne opleidingen worden gegeven, zegt Slosse al een mentaliteitsverandering te merken. “In dat jaar werden nog acht pv’s opgesteld voor seksisme in de openbare ruimte, en in de eerste helft van 2021 waren dat er al dubbel zoveel. Ik geloof dat dat getuigt van meer vertrouwen bij de slachtoffers, en meer bereidheid en begrip onder de agenten.”

Ann-Frédérique voelde zich bij haar verhoor wel juist behandeld. “De agenten namen het serieus en stelden de juiste vragen. Als je zo ziet wat de Brusselse politie onderneemt, geeft me dat wel meer vertrouwen. Dat kan voor meer vrouwen de juiste ondersteuning betekenen om toch klacht in te dienen.”

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Dat Carole (25) nog nooit klacht indiende, heeft met dat gebrek aan vertrouwen te maken, maar ze gelooft ook dat de oplossing niet per se in bestraffing ligt. “Het gaat eerder om de mentaliteit die moet veranderen bij mannen in het algemeen. Dat zijn zaken die eigenlijk al op school zouden moeten aangeleerd worden.”

Wat dat betreft vormen de recente politieacties volgens adjunct-directeur van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen Liesbet Stevens een belangrijke stap in de goede richting. “Seksistische straatintimidatie is een belangrijk maatschappelijk probleem. We mogen de druk om de wetgeving daarrond na te leven niet enkel op de schouders van slachtoffers leggen en enkel iets doen wanneer zij aangifte doen”, zegt ze hierover in Apache.

Ook Slosse is van die mening: “Zo’n incident neemt soms slechts enkele seconden in, terwijl klacht indienen voor een slachtoffer een hele opgave kan lijken: dat evenwicht is oneerlijk. Daarom moeten we inzetten op sensibilisering bij het grote publiek, om ook potentiële daders en omstaanders te bereiken.”

Bystander intervention

Dat omstaanders veel kunnen betekenen, bewijst ook de zaak van Ann-Frédérique. “Toen de man in kwestie mij begon te achtervolgen, besloot een getuige al de politie te bellen. Later kwam een studente naar beneden en dankzij haar hebben we beelden van de man die mij aanviel.”

Toen de studenten de beelden wou maken, nam ze daarbij zelf wel een risico. “De man werd ook kwaad op haar en gaf haar klappen en trappen”, vertelt Ann-Frédérique. Een derde omstaander, de huisgenote van Ann-Frédérique, kwam daarop tussenbeide. Met de komst van de politie waren de mannen verdwenen.

“Als omstaander ben je niet het eerste doelwit en kan je een groot verschil maken door je actief op te stellen”, schrijven Sara Hassan en Juliette Sanchez-Lambert in hun gids rond omgaan met seksueel geweld ‘It’s Not That Grey’. “Ga na welke privileges je hebt in die situatie, en probeer ze te gebruiken om een ander persoon te helpen. Als gemeenschap moeten we begrijpen dat we hier allemaal samen verantwoordelijk voor zijn.”

Ondanks dat de tussenkomst van de studente nadelige gevolgen had, is dat ook wat Ann-Frédérique gelooft. “Mensen bewustmaken op een breed niveau, is volgens mij de enige structurele oplossing. Daarom wou ik ook mijn verhaal doen. Hoe meer mensen zich bewust zijn van de strafbaarheid en ernst van deze zaken, hoe beter.”

Wie hulp nodig heeft na seksueel geweld of vragen heeft, kan terecht op www.seksueelgeweld.be