ADAM pakt vanaf donderdag uit met Bauhaus-expo

Ondanks zijn korte bestaansperiode is het Bauhaus een van de meest invloedrijke designscholen ooit. Het Vitra Design Museum in deelstaat Baden-Württemberg wijdde er een expo aan die nu in Adam op de Heizel te zien is. Dankzij de vele linken met de hedendaagse designwereld blijkt hoe brandend actueel de ideeën van het Bauhaus nog altijd zijn.

Met The Bauhaus #itsalldesign haalt het Art and Design Atomium Museum (Adam) een prestigieuze tentoonstelling naar Brussel. Expo-directeur Arnaud Bozzini: “Ook toen Adam nog niet bestond, hadden we via onze designtak in het Atomium al een goede relatie met Vitra. Toen ik deze tentoonstelling in de catalogus van Vitra zag, was ik meteen geïnteresseerd om ze naar Brussel te halen. Met onze vaste collectie brengen we vooral het verhaal van design in plastic van na de Tweede Wereldoorlog, terwijl het Bauhaus tussen de twee wereldoorlogen ligt. Bovendien is het zonder meer de belangrijkste school van de twintigste eeuw. In een zeer korte periode, tussen 1919 en 1933, heeft ze een aardverschuiving teweeggebracht voor de creatieve sectoren”.

Bauhaus is Brusselser dan we zouden kunnen denken. Architect Henry Van de Velde, eerste directeur van La Cambre, speelde een rol in het ontstaan van de beweging. Bauhaus is een samensmelting van de Groothertogelijke Kunstacademie van Saksen-Weimar en de Groothertogelijke Kunst- en Ambachtsschool (Weimar), die in 1908 uit Van de Veldes privékunstnijverheidsschool was ontstaan. “Bij het begin van de expo krijgt Van de Velde de erkenning die hij verdient,” zegt Bozzini.

Het is Walter Gropius die rond 1916 gepolst werd om, als opvolger van Van de Velde, een afdeling architectuur en toegepaste kunsten op te zetten. Uiteindelijk zal Gropius pas op 11 april 1919 zijn contract als directeur van de Hogeschool voor Beeldende Kunst ondertekenen. Hij stelt voor om de nieuwe onderwijsinstelling Staatliches Bauhaus in Weimar te noemen. Op 12 april wordt dat ook goedgekeurd.

Maatschappij heruitvinden
Terwijl rond 1900 de overtuiging overheerste dat de industrialisering en een humaner wordende samenleving zouden leiden tot een gelukkige toekomst, kwam aan die dromen in 1914 een brutaal einde. Als reactie wilden kunstenaars via het Bauhaus een nieuwe wereld scheppen. Een moderne wereld waarin via design vorm zou kunnen worden gegeven aan de industriële cultuur. Met dat doel voor ogen wilde Gropius een artistiek adviescentrum voor industrie, ambachten en handwerk oprichten waarbij kunst een impact zou hebben op de industrie en ambachten. Gropius wilde met andere woorden een nieuw soort designers opleiden. “Studenten kregen niet alleen theoretische lessen, maar ook zeer veel praktijk. De scenografie van de expo refereert aan het belang van het atelier tijdens het Bauhaus,” vertelt Bozzini.

Daarnaast moesten studenten aan het Bauhaus de ambachtelijke en artistieke grondbeginselen kennen, maar net zo goed de menselijke psyche, het perceptieproces, de ergonomie en de techniek. Volgens het Bauhaus heeft de ontwerper dan ook een zeer ruime, complete missie. Hij is niet alleen verantwoordelijk voor het ontwerp van objecten die tegemoetkomen aan de behoeften van het dagelijkse leven, maar hij dient ook actief deel te nemen aan de transformatie van de maatschappij. “Het is in deze globale visie op design, die het louter formele overstijgt, dat Bauhaus vandaag meer dan ooit actueel is. Een voorwerp moet zich niet alleen inschrijven binnen een bredere ideologie, maar in het volledige leven. Hedendaagse designtakken als social design sluiten hier perfect bij aan. Want ze stellen opnieuw vragen over hoe ontwerpers hun werken in een grotere context kunnen integreren en de maatschappij kunnen helpen heruitvinden,” zegt Bozzini.

Brandend actueel
Door die sterke band met de hedendaagse designwereld zit de tentoonstelling vol linken naar vandaag. “Dat de expo niet is opgezet als een monografie van een van de grote figuren, en ook niet als een encyclopedisch overzicht, sprak me meteen aan. Het is echt de bedoeling dat de bezoekers de verschillende elementen van het Bauhaus, en zo de beweging, begrijpen. Want het Bauhaus stond voor een totaalervaring, design werd betrokken bij alle aspecten van het leven. Zo programmeren we bijvoorbeeld ook de mechanische balletten die ten tijde van het Bauhaus ontstonden. Daarnaast maakt de mix tussen de presentatie van de historische context waarin het Bauhaus is ontstaan, en de hedendaagse designwereld van de expo een boeiend geheel,” vertelt Bozzini.

Zo bevat de expo hedendaags werk van onder meer Thomas Lommée. Met zijn Open Structuresconcept ontwikkelde de Belgische ontwerper een via internet voor iedereen toegankelijk modulair constructiesysteem waarmee de meest uiteenlopende voorwerpen en constructies kunnen worden gebouwd. Daarmee sluit hij perfect aan bij de filosofie van Bauhaus die zegt dat ontwerpers een bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. “Maar er zijn ook meer vormelijke referenties, zoals bijvoorbeeld het videospel Minecraft, waarbij de geometrische vormen verwijzen naar het Bauhaus. Of er is de Pipe-collectie uit 2009 van Konstantin Grcic, waarin de Duitse ontwerper een hommage brengt aan Marcel Breuer.”

Dat design zo alomtegenwoordig en divers aanwezig is in onze huidige samenleving, is dus grotendeels te danken aan het Bauhaus. Ook de ondertitel #itsalldesign verwijst daarnaar. Al kende het Bauhaus zelf slechts een kort bestaan. Want in 1925 moest het Bauhaus de deuren sluiten in Weimar, en heropende het in Dessau als designschool de deuren. In 1932 moest het opnieuw dicht. Architect Mies van der Rohe deed een laatste poging om de school in leven te houden als een privéschool in Berlijn. Maar de Bau-hausideeën waren onverzoenbaar met de nazi-ideologie, waardoor het Bauhaus in 1933 voorgoed ophield te bestaan.

> The Bauhaus #itsalldesign. 16/03 > 11/06, ADAMuseum, Brussel-Stad