Vervoort: 'Minder gemeenteraadsleden en schepenen perfect haalbaar'

Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) wil het aantal mandatarissen in de Brusselse gemeenten naar omlaag halen. Een studie, die uitging van een daling van 10, 20 of 30 procent, brengt de haalbaarheid en de gevolgen in kaart. “Het is perfect mogelijk om dat te doen zonder te raken aan de democratische werking van gemeenten”, aldus Vervoort. Voor Nederlandstaligen zou het echter veel moeilijker worden om verkozen te worden.

Brussel kent beduidend meer mandatarissen per inwoner of vierkante kilometer dan vergelijkbare steden in het buitenland of Belgische steden. Brussel telt 4,80 mandatarissen per vierkante kilometer, Antwerpen 1,33 en Berlijn slechts 0,74. Het verschil wordt nog opvallender wanneer je enkel kijkt naar de uitvoerende macht (ministers, schepenen, burgemeesters of OCMW-voorzitters). Brussel telt 166 uitvoerende politici, Parijs amper 42.

Daarom onderzochten onderzoekers van de VUB en ULB wat er zou gebeuren indien er minder mandatarissen in de gemeenten overblijven. Ze bekeken de gevolgen van drie scenario’s: tien, twintig of dertig procent minder gemeenteraadsleden en schepenen. De impact op de toegang tot de gemeenteraad zou beperkt zijn, stellen de onderzoekers, die de verkiezingsresultaten van 2012 als uitgangspunt namen: slechts zeven politieke lijsten, in zes gemeenten, zouden hun enige verkozene verliezen. Op de vorming van het schepencollege zou er geen impact zijn. Het aantal vrouwen in gemeenteraden zou licht toenemen.

Vier gemeenten zonder Nederlandstalige verkozene
Voor de Nederlandstaligen zijn de scenario’s die Vervoort op tafel legt niet positief. In alle scenario’s zou het aantal Nederlandstalige gemeenteraadsleden dalen. In het scenario van een daling van 10 procent, zouden er negen Nederlandstalige mandatarissen minder zijn, in het scenario van 20 procent daalt het aantal met 26. In het scenario van 30 procent minder gemeenteraadsleden, zou er in vier gemeenten geen enkel Nederlandstalig gemeenteraadslid meer overblijven. Daar zou er dus ook geen Nederlandstalige schepen meer mogelijk zijn. Zes gemeenten zouden slechts één Nederlandstalige verkozene hebben.

Om Nederlandstaligen meer kansen te geven, zijn er technische oplossingen, zegt onderzoeker Kris Deschouwer van de VUB. “Je zou bijvoorbeeld meer gewicht kunnen geven aan de lijststem in plaats van aan de voorkeursstem. Een Nederlandstalige haalt immers doorgaans minder voorkeursstemmen dan een Franstalige. Tweetalige lijsten zijn dan wel sowieso een must. Een ééntalig Nederlandstalige lijst zou het veel moeilijker hebben om een verkozene te hebben.”

De scenario’s bieden financiële voordelen: 30 procent minder gemeenteraadsleden zou een besparing van 202.347 euro in publieke uitgaven betekenen. Een gelijke daling van het aantal schepenen brengt nog een pak meer op: dan zou er 1.681.165 euro bespaard worden. Gemeenteraadsleden krijgen zitpenningen, die in elke gemeente anders zijn, terwijl het loon van een schepen wordt bepaald op basis van het bevolkingsaantal.

De studie haalt ook de mogelijkheid aan om de gemeenteraadsverkiezingen om de 5 jaar te houden, in plaats van om de 6 jaar. Dan zouden ze kunnen samenvallen met de gewestverkiezingen.

Gemeenteraadsleden moeten zichzelf afschaffen
Met zijn denkballon lijkt Vervoort de machtsbalans verder van de gemeenten naar het gewest te willen verschuiven. Het lijkt te betwijfelen of de politici uit de gemeenten ervoor zullen staan te springen om de schepencolleges en gemeenteraden af te slanken, maar toch is het mogelijk, zegt de studie: “Het Brussels Gewest is ten volle bevoegd om het aantal raadsleden per gemeente vast te leggen. Daarvoor is een absolute meerderheid van de stemmen en een meerderheid in elke taalgroep nodig.”

Alleen knelt daar het schoentje: de onderzoekers vermelden eveneens dat “een zeer grote meerderheid van de Brusselse parlementsleden ook een functie op lokaal niveau bekleedt.” 70,8 procent van de Brusselse parlementsleden zit ook in een Brusselse gemeenteraad of schepencollege (of is OCMW-voorzitter). Eigenlijk vraagt Vervoort aan hen om hun eigen verkiezingskansen te beperken, door het aantal lokale mandatarissen naar omlaag te halen. “Ze moeten inderdaad zichzelf min of meer afschaffen. Dat lijkt moeilijk, maar van de Senaat was ook gezegd dat die zichzelf niet ging afschaffen, en dat is ook gebeurd”, zegt Deschouwer.

“Ik wil me nog niet uitspreken over de haalbaarheid hiervan”, aldus Vervoort. “Ik ben alvast voorstander, maar hier moet een debat over komen in het parlement. Ik ben zelf bereid om eventueel een wetgevend initiatief te nemen, maar er is natuurlijk een politiek compromis nodig.” Vervoort voegt eraan toe dat hij niet tegen de gemeenten is: “Deze studie bewijst net dat het mogelijk is om het aantal lokale mandatarissen te verlagen zonder te raken aan de democratische werking van gemeenten.”

De onderzoekers benadrukken dat het om een tussentijds rapport gaat. Later nemen ze ook het aantal parlementsleden in Brussel onder de loep, en de verhouding tussen de gemeenten en het gewest (bijvoorbeeld de bevoegdheidsverdeling). Vervoort sprak zich eerder al eens uit om ook minder verkozenen in het Brussels parlement te hebben. Nu zijn dat er 89, onder wie 17 Nederlandstaligen.