Studenten EhB factchecken kranten: ‘Te veel copypaste-journalistiek’

De studenten Journalistiek van de Erasmushogeschoool Brussel hebben in de laatste maanden de Vlaamse geschreven pers stevig onder de loep genomen. Uit hun onderzoek blijkt dat vooral de “copypaste-journalistiek”, waarbij cijfers en info uit persberichten zonder te checken wordt overgenomen, nog een groot probleem vormt. “Dit is geen heksenjacht op de journalistiek”, verduidelijkt de hogeschool.

Het onderzoek van de studenten kadert in een tweejarig onderzoeksproject naar de accuraatheid van het nieuws.

“Vorig jaar gingen we naar diverse redacties om met ervaren journalisten te spreken over de valkuilen van de journalistiek”, legt lector en onderzoeker Ria Goris uit. “Daaruit bleek dat vooral de tijdsdruk en momentjes van onoplettendheid voor vergissingen kunnen zorgen. Ook problemen met de eindredactie – het gebrek eraan bij online journalistiek, of het feit dat de eindredactie een andere draai geeft aan het stuk van de journalist – was een meer dan eens voorkomend antwoord.”

Het inspireerde de journalisten in spe om zelf het heft in eigen handen te nemen en zich te beroepen op factchecking. “In Nederland staan ze daar al veel verder mee, daar organiseerden de universiteit van Leiden en de Fontys Hogeschool in Tilburg al mooie projecten waarbij studenten de nationale pers aan een bronnenonderzoek onderwierpen.” In Vlaanderen is de EhB de eerste die met zo’n project naar buiten komt.

Foutieve framing
Concreet gingen 35 studenten aan de slag met artikels van alle Vlaamse kranten. De criteria: het artikel moest cijfermateriaal bevatten en waar er op basis van die cijfers een conclusie wordt getrokken. “Het was zeker niet de opdracht om artikels te selecteren waarvan de studenten vermoedden dat er onjuistheden in zouden kunnen staan”, aldus Goris.

Vandaag publiceert de hogeschool 30 artikels die het cijfermateriaal en het eventuele gebrek aan onderzoek door de journalist evalueren. Zo bijvoorbeeld het stuk ‘Helft van Vlamingen wil altijd weten waar partner is’, zoals gekopt in Het Belang van Limburg op 16 november 2016. Het artikel werd geschreven op basis van een persbericht van enkele vrouwenorganisaties, die op basis van de cijfers een campagne tegen partnergeweld opzette.

Wat blijkt: uit de studie zelf blijkt dat het allemaal best wel meevalt met die jaloezie. De meeste correspondenten gaven aan eerder ‘nooit’ dan ‘vaak’ jaloers te zijn. Het persbericht bevatte een foutieve framing van de resultaten, die door de journalist zomaar werd overgenomen.

Met een kluitje in het riet gestuurd
Een ander voorbeeld: “1 op 3 vrouwen wil geen gemeenschappelijke rekening”, kopte NINA, het magazine van Het Laatste Nieuws. “Die cijfers bleken van een datingsite te komen, die enkel binnen het eigen klantenbestand een enquête had gevoerd. Ze hadden dan naar eigen zeggen wel een miljoen leden, slechts 1.500 onder hen hadden de enquête ingevuld, waarvan zelfs maar 300 vrouwen. Dan kan je bezwaarlijk uitspraken gaan doen over ‘de Belgische vrouw’”.

Tussen de factchecks zitten stukken van alle grote Vlaamse kranten. Maar daar is wel een grote kanttekening bij te maken, benadrukt Goris. “De échte originele stukken van journalisten, zoals grondige politieke analyses of lange interviews, kwamen niet in aanmerking voor het onderzoek. De resultaten zeggen dus wel iets over de gefactcheckte stukken, maar ook enkel over die stukken.”

Wat heeft dit de studenten journalistiek dan bijgebracht? In eerste instantie ervoeren ze ook zelf hoe moeilijk het is om naar origineel cijfermateriaal op zoek te gaan. “Bij het factchecken werden enkelen van hen met een kluitje in het riet gestuurd. De studies waren té moeilijk om te verspreiden, er zouden privégegevens in vervat zitten,…”.

Bijna alle studenten evalueerden de oefening dan ook als zinvol. “Maar ook voor onze opleiding zijn er lessen te trekken. We gaan ons zeker buigen over de vraag of we de studenten voldoende wapenen om aan de slag te gaan met info over enquêtes en cijfermateriaal.”

De volledige lijst van Factcheckers vind je hier.