Jan Lauwers opent vrijdag expo in Bozar én nieuw atelier in Molenbeek

Jan Lauwers' Needcompany bestaat dertig jaar. Het multidisciplinaire gezelschap verhuisde zopas naar zijn open atelier MILL in Molenbeek, waar Lauwers werkt aan een stuk dat zich in Molenbeek afspeelt. De ruimte wordt op 31 maart aan het publiek voorgesteld, terwijl Lauwers eerder op dezelfde avond in Bozar zijn expo Silent stories opent.

Amazing Grace
Needcompany is op dit moment al een huis met vele kamers en kunstenaars, maar als Jan Lauwers het over inspiratiebronnen heeft, dan wijst hij nog altijd in de eerste plaats naar compagnonne de route Grace Ellen Barkey. "Grace is door haar totale schoonheid als mens en als performer nog altijd mijn muze en mijn eerste waarneemster."

"Wij leven en werken al dertig jaar samen, en zij heeft ook onze twee kinderen gebaard, die ook muze zijn geworden, want Romy en Victor (beiden lid van de jonge kunstenaarsgroep Kuiperskaai, mb) inspireren mij evenzeer. Zij hebben mijn denken over kunsten verdiept en mijn werk menselijker en wellicht ook narratiever gemaakt. Om te creëren moet je de eenzaamheid opzoeken, maar ook ontmoetingen aangaan."

Bravoure
Dertig jaar geleden, op 24 maart 1987, ging de eerste productie van Needcompany, Need to know, in première in het legendarische Amsterdamse Mickery Theater, het levenswerk van kunstenaar en artistiek leider Ritsaert ten Cate. Lauwers denkt nog vaak aan hem.

"Een belangrijk moment voor mij was toen hij de podiumkunstenhogeschool DasArts in Amsterdam oprichtte. Hij had daarvoor van het ministerie van cultuur amper 60.000 gulden gekregen en vond dat zo schandalig, dat hij er bij de duurste antiquair van Amsterdam twee enorme jugendstil-kandelaars van kocht. Daarmee ging hij naar het ministerie en zei: 'Kijk, kunnen we nu die school beginnen?' Dat soort bravoure bestaat vandaag niet meer."

De ander
De trip naar China, waar Lauwers vorig jaar de expo Silent stories presenteerde, is duidelijk ook een ijkpunt geworden. "We hebben met Needcompany altijd gereisd en zijn onze identiteit altijd blijven ondergraven door wars van eng nationalisme ons werk open te gooien naar andere talen, culturen en kunstenaars. Als je aan tafel komt te zitten met Chinese kunstenaars waarvan er de dag nadien één wordt gearresteerd, dan verandert dat je denken."

"Het was ontroerend om te zien hoe zij op een slimme manier het systeem van binnenuit proberen te veranderen. De publieke ruimte is daar niet zoals bij ons een neutrale, door publiciteit ingenomen zone, maar een gevaarlijke arena waar je als kunstenaar in moet opereren door te communiceren in plaats van te choqueren."

Alles voor de kunst
En dan is er natuurlijk ook de kunst zelf. "Ik ben er dag en nacht mee bezig, en hou vooral van kunstenaars wier leven en werk totaal verstrengeld zijn, zoals Louise Bourgeois of Bruce Nauman. Nauman is volgens mij de grootste naoorlogse kunstenaar. De totaliteit van zijn werk, en het politieke engagement ervan dat volledig in één autonoom beeld vervat kan zitten, heeft mij enorm geïnspireerd. Alles is mogelijk bij hem en elk beeld dat hij maakt, klopt in het geheel. Ook bij mij zijn theaterteksten, experimentele performances, Shakespeare-bewerkingen of het schilderen van een aquarel deel geworden van hetzelfde geheel."

Silent stories
Silent stories toont een selectie van het totaalkunstwerk dat Jan Lauwers vorig jaar presenteerde in het Ming Contemporary Art Museum in Shanghai. Lauwers maakte alle werken speciaal voor de expo en ging daarvoor graven in zijn eigen archieven en die van de westerse kunstgeschiedenis. Het figuratieve aspect van de opstelling bevat verwijzingen naar de Chinese cultuur, maar ook naar westerse iconen als Dürer, Rubens, Broodthaers en Disney. "De expo is gemaakt voor mensen die Duchamp of Beuys niet kennen en in één keer de sprong maken van 1900 naar 2017."

Elk van de vierhonderd werken die Lauwers maakte moesten in China voorbij een censuurcommissie van 25 man, maar daar legde hij zich bij neer. "Je moet daar geen schilderij hangen met de slogan 'Free Tibet', want dan is het meteen over. En dan onderschat je de ondergrondse beweging, die langzaam een plek probeert te veroveren."

Het ensemble dat Lauwers toont, krijgt volume door het gebruik van bewerkte flightcases en gestapelde sculpturen. Het is uitpakken, tonen en zo de dialoog aangaan. Maar de confrontatie van de kunstenaar met de Chinese realiteit kan ook in Brussel functioneren.

"De beelden werken autonoom. Samen met acteur Benoît Gob heb ik bijvoorbeeld academische tekeningen gemaakt die refereren aan de historische tekenkunst, maar die door onze samenwerking onpersoonlijk zijn gemaakt en het ego van de kunstenaar wegvlakken. Het geheel ademt ook de rust die je haalt uit het beoefenen van het metier. Het is even terug naar nul gaan en alles bevragen."

> Jan Lauwers: Silent Stories. 01/04 > 25/06, Bozar, Brussel
> Grand Opening MILL. 31/03, 21.00, MILL, Sint-Jans-Molenbeek