Brussel beroert: hoe houden we Brusselaars in Brussel?

Hoe is dat eigenlijk, wonen in Brussel? Is Brussel inderdaad het hellhole waar sommigen het voor houden? Of is het er best goed vertoeven? Eén ding is zeker: Brussel laat niet onberoerd. In het boek Brussel Beroert! peilt onderzoekster Elise Schillebeeckx naar de aspiraties en motieven van mensen om naar Brussel te verhuizen, er te blijven of te vertrekken.

Brussel Beroert! is de neerslag van een onderzoek dat is uitgevoerd in de periode 2017-2019 op vraag van Innoviris, dat onderzoek over Brussel financiert. “We hebben met 154 mensen gesproken over hun woonwensen in Brussel en de rol van Brussel daarin”, verduidelijkt Schillebeeckx.

“Er bestaat al veel onderzoek over redenen waarom mensen de stad verlaten. Maar als je mensen in de stad wil houden, dan moet je weten waarom mensen in Brussel komen wonen en hier willen blijven. Dat hebben we willen onderzoeken.”

De fiscale basis van Brussel verarmt. “De kapitaalkrachtige mensen verlaten de stad vaak. Zulke mensen zien Brussel als een tijdelijke bestemming. Als hun prioriteiten veranderen, door bijvoorbeeld een carrièrewending of gezinsuitbreiding, dan verlaten ze de stad weer.” En dat is ook een aderlating voor de Brusselse schatkist.

Behalve voor de hand liggende economische motieven, is de rijke diversiteit aan woonbuurten een andere opvallende troef van Brussel. “Pendelaars komen vaak niet verder dan de stationsbuurten en de straten errond. Maar in de interviews die ik had, viel op hoe erg mensen die verschillende woonwijken waarderen,” aldus Schillebeeckx. “En dan is er nog het grootstedelijke karakter. Brussel is de enige grootstad van België met meer dan 1 miljoen inwoners. De diversiteit aan mensen en culturen spreekt ook veel mensen aan.”

Bekeerde stedeling

Brussel Beroert! deelt bewoners in volgens tien profielen, allen met hun eigen woonverwachtingen. We pikken er twee uit. De bekeerde stedeling is een eerste profiel waarin mensen zich kunnen herkennen. “Dat zijn mensen die oorspronkelijk tijdelijk in Brussel zouden komen wonen, bijvoorbeeld voor hun eerste job. Maar steeds met de bedoeling om weer weg te trekken, als ze kinderen zouden krijgen. Maar gaandeweg leren ze Brussel beter kennen en beslissen ze om er te blijven en hun kinderen hier op te voeden. Brussel heeft hen uiteindelijk overtuigd.”

Aan het andere spectrum identificeert Schillebeeckx de ontgoochelde stedelingen. “Dat zijn mensen die aanvankelijk met veel passie en vuur over Brussel spreken en er ook heel bewust voor kozen om in de stad te komen wonen. Ze nemen actief deel aan het verenigingsleven, zijn misschien zelfs lokaal politiek actief. Ze zetten zich in om de woonkwaliteit in hun wijk nog verbeteren. Maar gaandeweg raken ze teleurgesteld door hun ervaringen. Door het administratieve kluwen, door de versnippering van bevoegdheden of door de verkeersonveiligheid. De ontgoochelde stedeling keert Brussel na enkele jaren dan verbitterd de rug toe.”

Beleidsaanbevelingen

Welke lessen moeten we trekken uit het onderzoek? Met andere woorden: hoe houden we Brusselaars in Brussel? Volgens Schillebeeckx maken veel mensen zich zorgen om de basisvoorzieningen. ‘En dan denk ik aan de lange wachtlijsten voor het basisonderwijs. Mensen trekken weg uit vrees om geen goed onderwijs te krijgen voor hun kinderen. En hetzelfde geldt voor verkeersveiligheid. Kinderen het verkeer insturen, ook daar zijn mensen bang voor. En dan zijn er nog de mensen die graag in Brussel willen wonen, maar het simpelweg niet kunnen betalen.”