Politicoloog Bart Maddens: 'Plaats Brussel onder federale voogdij'

MR en Les Engagés kunnen via hun federale deelname en de Brusselwet de arm omwringen van Ahmed Laaouej (PS) om zijn verzet tegen de N-VA op te heffen. Dat schrijft politicoloog Bart Maddens in een opiniestuk voor BRUZZ.

Een van de voordelen van de politieke crisis in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is dat we haast dagelijks een lesje staatsrecht krijgen. “Hoe komt het toch dat de Vlamingen er in 1989 mee hebben ingestemd dat Brussel een volwaardig derde gewest is?” hoor ik flaminganten vaak vragen. Het antwoord is natuurlijk dat de Vlamingen daar nooit mee hebben ingestemd. Brussel is helemaal geen volwaardig derde gewest.

In tegenstelling tot Vlaanderen en Wallonië is het Hoofdstedelijk Gewest hiërarchisch ondergeschikt aan de federale overheid. Ordonnanties hebben een ander juridisch statuut dan decreten. Zo kunnen ze door de federale overheid onder bepaalde voorwaarden worden geschorst en vernietigd (artikel 45 Brusselwet). Sterker nog, de federale overheid heeft in bepaalde gevallen de bevoegdheid om op te treden in de plaats van het Hoofdstedelijk Gewest (artikel 46 Brusselwet). Mocht dat bijzondere, ondergeschikte statuut van Brussel er niet zijn, dan zou er in 1989 geen Vlaamse meerderheid geweest zijn voor de Brusselwet. Dat is de simpele historische waarheid.

Het klopt natuurlijk dat dat de voorbije decennia in hoge mate theorie is gebleken. Het leugenachtige mantra van de ‘région à part entière’ is zo vaak herhaald door de Franstaligen dat de Vlamingen het op de duur zelf zijn gaan geloven. Belangrijker is echter dat de Brusselwet ook een aantal remmen zet op de hoger vermelde vernietigings- en substitutiebevoegdheid van de federale overheid. Die is beperkt tot beslissingen inzake stedenbouw, ruimtelijke orde, openbare werken en vervoer, en kan enkel worden ingezet ter vrijwaring van de internationale en hoofdstedelijke rol van Brussel. Bovendien moeten beide taalgroepen in de Kamer ermee instemmen als de federale overheid op die manier ingrijpt in Brussel.

Vetorecht

Het vetorecht van de Franstaligen heeft ertoe geleid dat die bepalingen in de Brusselwet nooit zijn toegepast. Daar lijkt nu verandering in te komen. Uitgerekend Georges-­Louis Bouchez van de MR vindt dat Brussel niet alles alleen mag beslissen, en dreigt ermee Brussel onder federale voogdij te plaatsen. Als de twee Franstalige partijen in de regering-De Wever daarmee instemmen, dan wordt er veel mogelijk. Met enige creativiteit kunnen de inhoudelijke beperkingen en de verwijzing naar de hoofdstedelijke en internationale rol van Brussel ruim worden geïnterpreteerd. In elk geval kan daarmee worden gedreigd om de arm van Ahmed Laaouej (PS) om te wringen en hem ertoe te dwingen zijn volstrekt onredelijke cordon sanitaire tegen de N-VA op te heffen.

Hoe dan ook creëert de huidige politieke crisis, gekoppeld aan de dramatische financiële situatie van Brussel, een momentum om het Hoofdstedelijk Gewest terug te dringen in een meer ondergeschikte rol, in lijn met de letter en de geest van de Brusselwet. Helaas lijkt het erop dat de N-VA de kans heeft gemist om die opportuniteit ook te grijpen en het ijzer te smeden toen het nog heet was. De partij had hierover inderdaad duidelijke afspraken moeten afdwingen tijdens de regeringsonderhandelingen.

Principieel

Tot mijn grote verbazing zei Theo Francken hierover (in het interview met BRUZZ van 23 januari 2025) dat dat nooit op tafel heeft gelegen. De N-VA had deze cruciale kwestie natuurlijk zelf op tafel moeten leggen als reactie op de onverzettelijke houding van Laaouej, en inspelend op de openingen van Bouchez. Dat dit niet is gebeurd, bewijst nog maar eens dat het communautaire tegenwoordig wel heel laag staat op het prioriteitenlijstje van de N-VA. Dat staat in schril contrast met de principiële Vlaamse opstelling waarmee Frédéric De Gucht van Open VLD ons de jongste tijd aangenaam verrast. Het kan verkeren.

Reageren of zelf een opiniestuk insturen? Mail naar redactie@bruzz.be