Bortiergalerij: van muisstil boekenparadijs tot hippe galerie gourmande

Vrijdag gaat de vernieuwde Bortiergalerij open. De drie resterende antiquariaten hebben het gezelschap gekregen van acht hippe voedings- en horecazaken. De Stad Brussel hoopt op meer dynamiek. Maar bij de boekhandelaren en bewoners zijn er vooral veel frustraties. “De galerij is uit balans.”

De afgelopen maanden werd het interieur van de galerij flink verbouwd. Allerlei nieuwe zaken nemen er dezer dagen hun intrek. Zo openen Brussels Beer Project, Brasserie de la Senne en vijf andere ambachtelijke brouwerijen er een tapzaal en is er een literair café. Slager Dierendonck, topchef Yves Mattagne en inktvisspecialist César Lewandowski hebben er elk een comptoir. Voorts komen er ook een Libanese traiteur, een kaasspeciaalzaak en een Italiaanse delicatessenzaak.

De galerij noemt zich nu Galerie Gourmande.

De winkels zullen wellicht een heel ander publiek aantrekken dan voorheen. De Bortiergalerij was decennialang de pleisterplek voor bibliofielen die graag in stilte snuisteren tussen oude en zeldzame boeken in tweedehandsboekenwinkels en antiquariaten.

De galerij werd gebouwd in 1847 door architect Jean-Pierre Cluysenaar, die ook de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen ontwierp. De galerij, gelegen tussen de Magdalenasteenweg en de Sint-Jansstraat, vormde de doorgang naar de grote overdekte voedingsmarkt in wat nu de Magadalenazaal is. In de doorgang waren er toen al vooral boekhandels.

Meer reuring en schwung

Al een aantal jaren leek de galerij wat te slabakken, zeker in de ogen van de Stad Brussel, die wat meer reuring en schwung in de immer rustige doorgang wil zien. Drie jaar geleden kwam er dan ook een projectoproep van de Grondregie, die eigenaar is. De aanwezige boekhandelaren stuurden allerlei voorstellen in, maar kregen daarop naar eigen zeggen geen reactie.

Tot ze vorig jaar plots te horen kregen dat de exploitatie van de doorgang in handen was gegeven van Thierry Goor, initiatiefnemer van foodmarket Wolf in het centrum en Fox in Watermaal-Bosvoorde. Die kondigde aan dat hij twee concepten wil verenigen, het boek en de gastronomie.

Eerst leek het er nog op dat alle boekhandelaren konden blijven, maar dat bleek niet het geval. La Bouquinerie, die bezig was met de uitverkoop van de enorme collectie van de vroegere boekhandel Vanderelst, moest weg. Ook voor boekhandel-uitgever La Crypte Tonique was het einde verhaal. Nicolas Lambert, die nog maar net Schwilden, een zaak gespecialiseerd in oude foto’s en gravures, had overgenomen, zag zijn contract evenmin verlengd. “Terwijl mij wel een verlenging beloofd was.”

Precaire contracten

Hij zit sinds september met zijn zaak in de Prinsengalerij. Daar mist hij de aanwezigheid van zijn collega’s-antiquaren. “Het werkt gewoon veel beter als je met soortgelijke zaken samen zit.”

Hij heeft de indruk dat de Stad en de Grondregie al lang niet meer geloofden in een boekengalerij. “Er gebeurde alvast heel weinig om de boekverkopers te ondersteunen. Ze kregen vooral huurverhogingen of precaire contracten voorgeschoteld.”

Fanny Genicot runt een van de drie boekenzaken die wel mochten blijven. “Niet dat ik zo’n stevig contract heb,” zegt ze. Zij nam jaren geleden de tweedehandsboekenwinkel over van haar vader en is erg gehecht aan het oude concept van de galerij. Ze ziet de toekomst dan ook met gemengde gevoelens tegemoet. “Oorspronkelijk zouden er vooral voedingswinkels bijkomen. Nu blijkt het ook om horeca te gaan.”

Vioolbouwersatelier

Ze voelt zich in de galerij niet meer thuis zoals vroeger. “Ik voel me eerder te gast in een galerij met horeca en muziek.” Ze is ook benieuwd wat haar klanten, die behalve voor de boeken ook voor de rust komen, ervan zullen vinden. “Tot hier toe kreeg ik weinig enthousiaste reacties.”

Genicot vindt dat er veel kansen gemist werden om het culturele karakter van de galerij te behouden. “Er waren genoeg mensen uit de culturele sector die iets wilde huren, maar er kwam nooit iets van.” Volgens haar was er ook niet zoveel leegstand als de Grondregie deed uitschijnen. “Het ging om twee ruimtes.”

Voor een van die ruimtes had vioolbouwer Thomas Meeuwissen een plan. Hij stelde de Grondregie voor om zijn atelier erin te vestigen. “Uiteindelijk bleek de huurprijs heel hoog en viel er niet te praten over enige korting. Terwijl ik het ook zag als manier om de galerij te doen heropleven, zo’n atelier heeft veel bekijks.” Meeuwissen kreeg sterk de indruk dat de Stad al een project in gedachten had en dus elk voorstel afwimpelde. “Toch een vreemde gang van zaken.”

'Cultureel schaamlapje'

Meeuwissen is ook bewoner van de galerij. Hij woont in een van de tien appartementen boven de doorgang. “Met al die voedings- en horecazaken is de galerij uit balans. Voor de bewoners kan dat overlast opleveren, lawaai, afval. De galerij is niet voorzien op platte horeca. De voedingszaken worden bovendien gepresenteerd als high-end. Maar hoe lang gaat dat duren? Binnen de kortste keren vind je hier ook kebab en fastfood, net als in de rest van het centrum.”

Intussen heeft stadsbeweging IEB een klacht ingediend bij de gewestelijke Inspectie en Administratieve Sancties. Volgens IEB had er een vergunning moeten gevraagd worden. “De bestemming is duidelijk veranderd. Er zijn nu acht voedings-en horecazaken en nog slechts drie boekhandels, die alleen dienen als cultureel schaamlapje.”