De Brusselse barbier: messcherpe concurrentie tussen herenkappers

Komend weekend vindt de Bruxsl Barber Expo plaats in Thurn & Taxis, de eerste barbierbeurs in ons land. Barbershops zijn duidelijk in, maar verloopt het ook allemaal koosjer? “Die goedkope barbershops trekken de stiel naar beneden.”

De barbershop lijkt alomtegenwoordig in Brussel. In de korte De Formanoirstraat langs Sint-Guido in Anderlecht zie ik er op amper tweehonderd meter al drie – een vierde herenkapper is er onlangs verdwenen. Prijs voor een knipbeurt: amper 15 euro. Behalve La Maison Arnold, daar kost een haarsnit 23 euro.

Als ik voor die laatste etalage sta te dralen, trekt de Italiaanse Rosario Di Lorenzo me naar binnen. “Een artikel over de vele barbershops? Goed dat iemand daar eens over schrijft.” De brede man met witte haren – type scheepskapitein op rust – zet me een espresso voor en steekt van wal. “Vroeger was ik de enige herenkapper in de hele buurt. Nu zijn we met drie in deze straat alleen,” zegt Di Lorenzo, die al 35 jaar haren knipt, waarvan twintig jaar bij La Maison Arnold. “Een van die barbershops is nagelnieuw, en toch is de uitbating alweer veranderd. Ze spreken niet eens Frans.”

Die zaken vormen niet echt concurrentie voor hem, klinkt het. “Het is een andere wereld. Mijn cliënteel is Europees, daar meer Marokkaans, maar met hun lage prijzen trekken ze de stiel naar beneden. Ze betalen geen sociale lasten, werken in het zwart en gaan om de haverklap failliet.” Een bewering die moeilijk na te gaan is, al leert een blik op de Kruispuntbank van Ondernemingen wel dat veel van die zaken inderdaad geen lang leven beschoren zijn. Of de faillissementen frauduleus zijn, valt moeilijk te staven.

Beroepsbekwaam

Klopt het wat Di Lorenzo beweert? Zijn er meer barbershops dan vroeger? En lopen die er de fiscale kantjes van af?

Zowat iedereen heeft de indruk dat de barbershops als rood-wit-blauwe paddenstoelen uit de Brusselse grond schieten. De barbiersbranche is sowieso booming business in België, waar verdelers van verzorgingsproducten en barbiersbenodigdheden nu op inspelen door op 6 april de Bruxsl Barber Expo, in Gare Maritime, te organiseren. De deelnemers – zo’n 750 – krijgen een blik op de nieuwe trends en producten. “In Nederland bestaat een dergelijke beurs al tien jaar, maar in België is het de eerste,” zegt medeorganisator Daniel Duenas. “De markt vroeg ernaar. Barbers zijn ‘in’. Met onze beurs focussen we op het hogere segment.”

Cijfers die die opmars bewijzen, zijn er niet. In de lijst met economische activiteiten is er geen aparte categorie voor barbershops, ze vallen onder ‘code 96.021 – Haarverzorging’, waar ook de klassieke kapperszaken in zitten. In Vlaanderen is het aantal ondernemingen in die categorie gestegen, maar in Brussel blijft het aantal vrij constant. Van 1.166 ondernemingen in 2014 naar 1.302 in 2019 tot 1.159 in 2023.

Hoe die gepercipieerde opmars dan verklaren? Een deel van de barbershops is niet nieuw, maar pas sinds kort als dusdanig herkenbaar. Vroeger liep je herenkapper Top Coiffure in de Wayez­straat in Anderlecht zo voorbij. Sinds in het groot ‘Elite Barbershop’ op de gevel prijkt, met daaronder de typerende blauw-wit-­rode barbierspaal (zie verklarende woordenlijst), weet iedereen: hier huist een barbier.

Verder is er ook een verschuiving binnen de sector. Zo leert het archief van Google Maps dat de barbershops in de De Formanoirstraat vroeger alle drie ook dames knipten.
Toch heeft ook sectorvereniging Febelhair sterk de indruk dat er zijn bijgekomen. “Een deel ervan opent z’n zaak onder een andere code,” vermoedt voorzitter Charles-Antoine Huybrechts. “Zo hoef je je beroepsbekwaamheid niet te bewijzen.” In tegenstelling tot in Vlaanderen moeten kappers in Brussel nog altijd via een diploma of praktijkervaring aantonen dat ze kunnen knippen voor ze een kapsalon mogen openen. Ondernemers die onder een andere code openen, wat verboden is, riskeren trouwens boetes. Ondernemers­loket Liantis vermoedt dat dat niet vaak gebeurt, zeker omdat de activiteit erg zichtbaar is in het straatbeeld.

Bovendien is er een makkelijkere manier om de vereiste beroepsbekwaamheid te ontlopen: een registratie als barbier in plaats van als kapper. Voor baarden is geen beroepsbekwaamheid vereist. Wat je dan precies knipt, wordt minder gecontroleerd.

“Of ze zetten hun maatschappelijke zetel in Vlaanderen,” zegt Di Lorenzo. “Daar is die vereiste beroepsbekwaamheid niet nodig, ook niet als je een vestiging hebt in Brussel.” Dat laatste wordt bevestigd door het Agentschap voor Bedrijfsondersteuning hub.brussels.

Zwartwerk

Dan de tweede vraag: spelen de goedkope barbiers vals? Febelhair-voorzitter Huybrechts denkt van wel. “Wij begrijpen niet hoe zij voor 10 à 15 euro per knipbeurt kunnen werken. Iemand die volledig op de payroll staat, moet 1,20 euro per minuut opbrengen, inclusief btw. Dat is ongeveer 75 euro per uur. Wetende dat je twintig minuten bezig bent met een man, moet je minstens 25 euro per beurt vragen. Dat ze onder die prijs gaan, kan wijzen op zwartwerk.”

Dat is ook de stelling van Morgan Pauwels, zaakvoerder van Les Hommes vlak bij de Grote Markt, waar ik heb afgesproken voor een scheerbeurt – een sensatie, volgens ingewijden. Met een tondeuse trimt hij de langste haren, waarna hij een natte, warme handdoek op mijn gezicht legt, me inzeept en het scheermes vlug en precies over de keel laat glijden. Daarna nog een tweede keer die heerlijk natwarme handdoek, aluinsteen tegen de microscopische wondjes en talk om de huid te verzachten.

Kostprijs van die verwennerij: 41 euro. “Ik moet zoveel vragen,” zegt Pauwels. “Ik betaal mijn personeel correct en geef alles aan, wat niet van iedereen gezegd kan worden.”
Al zijn er andere oplossingen. “Heel wat goede kapsalons verhuren een stoel aan een zelfstandige kapper voor 4.000 euro per maand, waar ze zich verder geen zorgen over hoeven te maken, en waar ook die zelfstandige goed aan kan verdienen, toch zeker als hij elke dag vol zit. Zelf doe ik dat niet, want ik hecht veel belang aan een vast team van mensen op wie ik op kan rekenen. Maar op een dag ... wie weet.”

Stoelverhuur gebeurt ook bij de barbershops waar de prijs maar 15 euro bedraagt, uiteraard tegen lagere huurprijzen. Over die barbiers is Pauwels duidelijk. “Dat is geen concurrentie, ik bied een heel andere service. Ze devalueren wel de hele sector.”

Cash betalen

En wat met de barbershops waar nauwelijks volk zit? “Dat kan dan weer wijzen op witwassen,” zegt Febelhair-voorzitter Huybrechts.

Barbershops zijn daar geschikte vehikels voor, beaamt criminoloog Jelle Janssens (UGent). Hij rondde zonet een ‘quick review’ of kleiner onderzoek naar de beautysector af. “Het zijn ondernemingen waar vaak cash wordt betaald, via kleine transacties die niet opvallen voor de inspectiediensten, waarbij niemand weet hoeveel klanten nu precies over de vloer komen.”

“Dat betekent niet dat de mensen die in die zaken werken, daarom veel verdienen,” gaat hij verder. “Soms is er sprake van economische uitbuiting, zwartwerk, uitkeringsfraude, het tewerkstellen van mensen zonder papieren ... Het gebeurt dat daar een hele constructie achter verborgen zit. Zo werd bij een controle van een barbershop in Kortrijk de eigenaar, die in Londen woonde, veroordeeld voor mensenhandel (uitbuiting, geen mensensmokkel, red.). Hij bezat zeven shops in de streek, waar mensen als stroman in het zwart werkten. Na hard werken zou de shop voor hen zijn.”

Niet zelden worden die mensen uit het thuisland van de zaakvoerder naar België gehaald, waar ze tegen ongunstige voorwaarden moeten werken. Nederlands, Frans of Engels spreken ze niet. Dat laatste merkte ook BRUZZ op, net als de vaststelling dat pottenkijkers weinig gewenst zijn. “Chef est pas là,” klonk het meer dan eens, kortaf.

"Die instroom zorgt voor heel lage prijzen en hevige concurrentie", zegt Kadir Arkaya, die al sinds 1996 in Schaarbeek haren knipt, waarmee hij de oudste Turkse herenkapper in België is. "Terwijl ze niet eens een opleiding als kapper hebben."

Springplank naar integratie

Alle barbiers over dezelfde kam scheren, is echter niet correct. Kapsalons kunnen voor ondernemende immigranten een springplank naar integratie zijn. Dat toont het verhaal van barbier Amin Nowrouzi (24), zaakvoerder van Barber Shop Mimske in de Dansaertstraat. “Ik leerde in een vluchtelingenkamp in Griekenland knippen als vrijwilliger,” zegt hij in goed Nederlands. “Eind 2019 kwam ik naar België, eerst naar Halle en dan naar Brussel. Ik ben mezelf toen bij zowat alle kapsalons gaan aanbieden. Hier bij Mimoum – Mimske -–mocht ik beginnen. Na drie jaar heb ik de zaak overgenomen.” Nu werken er behalve Amin nog drie kappers, van wie twee zelfstandig en een als werknemer.

Zijn zaak draait op volle toeren. Om 10.30 uur zijn drie van de vier kappers­stoelen bezet. In een bruine chesterfield wachten een vader en twee zoontjes hun beurt af. Op de achtergrond zingt 2Pac zijn ‘Ghetto Gospel’ en niemand lijkt haast te hebben.

Met kam en tondeuse modelleert Nowrouzi het kapsel van vaste klant Imran Kourchia. “Ik ga altijd voor een dégradé,” zegt die laatste. “Dat kapsel is ultrakort bij de oren en moet dus onderhouden worden. Ik kom dan ook elke twee weken.” Na ook ‘s mans baard getrimd te hebben, draait kapper Nowrouzi de stoel en legt hem plat. Aan de spiegel zit een wasbak en alle kleine haartjes worden weggewassen. Kourchia inspecteert zijn nieuwe kapsel nog een laatste keer in de spiegel en rekent af. Voor de 45 minuten durende haar-baard-combo betaalt hij 33 euro, cash. Enkel knippen kost 20 euro. “Best redelijk, toch?” zegt hij.

Door die vrij lage prijzen ziet Nowrouzi zich verplicht om lang open te blijven. Van dinsdag tot zaterdag van 10 tot 20 uur, op zondag van 9 tot 17 uur. “Mocht ik dertig euro kunnen vragen zoals de gewone kappers, dan hoefde ik misschien maar tot 18 uur te werken. Maar voor die twintig euro heb ik meer klanten nodig.” Die prijs verhogen gaat zomaar niet, want werkelijk overal zijn barbershops, waarvan er sommige zelfs maar vijftien euro vragen. “Er zijn er te veel en er komen er nog bij,” zegt hij. “De concurrentie is moordend.”

Bruxsl Barber Expo, 6 april, Gare Maritime