Elke Roex: ‘Wie cumuleert, doet oppervlakkig aan politiek’

Met de Kazachgate en het Publifinschandaal vers in het geheugen lanceren verschillende partijen (opnieuw) voorstellen om het combineren van postjes en bijverdiensten aan te pakken (zie kader). Anderlechts schepen Elke Roex (SP.A) treedt de roep om meer transparantie bij, maar waarschuwt ook voor overtrokken reacties. “We moeten hardwerkende mensen correct verlonen en dat niet constant in vraag stellen.”

Elke Roex heeft recht van spreken als het gaat over cumuleren en bijverdiensten. In 2011 stapte ze uit een intercommunale omdat ze vond dat ze er te veel verdiende. En vorig jaar besloot ze om haar parlementszitje op te geven om zich te concentreren op haar schepenambt in Anderlecht. Daar is ze onder meer bevoegd voor Netheid. Een belangrijke taak, die niet langer te combineren was met het parlementswerk, vond ze zelf.

“Het was superhard werken,” vertelt Roex. “Geen enkele dag begon ik na 8 uur te werken en zonder uitzondering waren ook alle avonden bezet. Ik ging door op adrenaline en bij momenten voelde ik mij zelfs de koning te rijk, maar steeds vaker botste ik op mijn limieten. De werkdruk was niet vol te houden en ik voelde dat ik niet meer à fond kon gaan. Ik ben een dossiervreter, maar ik vond de tijd niet meer om alles zelf door te nemen en voor te bereiden. Daarvoor zat ik niet in het parlement, dus moest ik kiezen. Toen ik op een dag in regen en wind richting parlement fietste, heb ik beslist om te stoppen.”

De vraag is niet alleen of het haalbaar is, maar ook of het wel goed is voor de democratie.
Elke Roex: Ik wil niet oordelen voor een ander, maar ik denk niet dat je dan de tijd hebt om je dossiers allemaal te bestuderen. Je moet terugvallen op je medewerkers. Natuurlijk is je mening daarin vervat, en hak je zelf knopen door, maar mensen die zoveel combineren, doen op een oppervlakkige manier aan politiek. Als schepen wil ik erbij kunnen zijn als de inspectie langskomt op een school zodat ik kan horen wat zij zeggen. Zonder die contacten mis je een deel van de rijkdom van de job.

U pleit al jaren voor een sterker Gewest. Is het niet vreemd dat u voor het gemeentelijke niveau koos?
Elke Roex: Na twaalf jaar in het parlement, zowel in de oppositie als in de meerderheid, had ik liever een uitvoerend mandaat. Ook de opvolging speelt een rol. Hannelore Goeman bereidde al de antwoorden voor die ik voorlas in het parlement, zodat ze het naar mijn gevoel even goed zelf kon gaan uitleggen. In de gemeente was het minder duidelijk wie mij zou vervangen. Dat betekent niet dat ik vasthoud aan mijn job. Vandaag bestaan de gemeenten en maak ik daar het beste van. Als de gemeenten morgen verdwijnen, zal Elke Roex blijven bestaan. Ik ben meer dan mijn functie.

Ondanks de zesde staatshervorming kunnen de gemeenten nog altijd dwarsliggen als het gaat over mobiliteit of parkeerbeleid.
Elke Roex: Ik zie toch een beweging in de richting van centralisatie. Met Anderlecht heeft een van de grootste gemeenten nu zijn parkeerbeleid overgeheveld. Gemeenten kunnen nog altijd tegenstribbelen, maar naar mijn gevoel is er een switch, zeker bij de nieuwe generatie politici. Op dat punt is er duidelijk een kloof met de oude generatie. Jongere politici zijn ervan overtuigd dat het rationeler moet. Als wij het parkeerbeleid overhevelen vanuit een meerderheid met PS en MR geven we toch een signaal.

Ondertussen is het beeld van politici als zakkenvullers opnieuw actueel…
Elke Roex: Dat is heel vervelend. Ik doe aan politiek uit een soort idealisme. Je gaat voor een zaak waarvan je gelooft dat het niet de eigen zaak is, maar het collectieve belang. Dat is mijn drijfveer. En natuurlijk verdien ik daar mijn boterham mee. Hoeveel? 3.000 euro na alle afdrachten. Dat is ongeveer 300 euro meer dan wat ik nu zou krijgen op de administratie waar ik veertien jaar geleden ben weggegaan. Maar ik werk veel meer.

En toen u cumuleerde?
Elke Roex: In de cumul verdien je wel veel. Ik ben gegaan van een loon dat ik niet opkreeg, naar een loon dat ik wel kan opmaken. Door jobs te cumuleren, heb je meerdere inkomens, maar het loopt vooral op door de extra functies. Dat moeten we aanpakken. We moeten niet beschaamd zijn dat een gemeenteraadslid 90 euro bruto krijgt om aanwezig te zijn.
Als je alle bals, mosselfestijnen en steakkermissen afloopt om verkozen te raken, betaal je veel meer. Het is normaal dat je een vergoeding krijgt. We moeten hardwerkende mensen correct verlonen en dat principe niet constant in vraag stellen. Zonder zou ik mijn job niet kunnen doen en mij niet op dezelfde manier kunnen inzetten.

Is het een goed idee om te snoeien in het aantal gemeenteraadsleden en schepenen?
Elke Roex: Het aantal gemeenteraadsleden fluctueert. Dat is vorm van basisdemocratie. Die mensen zijn er één avond per maand. Daar gaat het grote geld niet naartoe, daarover moet de discussie niet gaat. Binnen de colleges mag men wel kijken naar het aantal schepenen en hun bevoegdheden. Dat mag geen taboe zijn.

Minister-president Rudi Vervoort heeft gezegd dat Publifin ondenkbaar is in Brussel. Zou u dat ook durven te zeggen?
Elke Roex: De schaal van dat schandaal is heel groot. Ik denk niet dat hier mandaten zijn waarmee je 55.000 euro verdient om drie keer per jaar naar een vergadering te gaan. Er zijn wel mandaten waar ik vragen bij heb. Daar moeten we klaarheid in scheppen.

Zoals u zei: het zijn vaak de bij-jobs waarmee grof geld verdiend wordt.
Elke Roex: Ik heb ook zo’n mandaat gehad, waarvan ik vond dat de vergoeding niet in verhouding stond met het werk. Bij Sibelgas (voorloper van Sibelga, red) kreeg ik 13.000 euro per jaar voor vier vergaderingen per jaar. Dat is hallucinant. Ik vond dat erover, zeker omdat het beheer niet oké was. Maar niet elke intercommunale is zo. Het voorzitterschap kan soms een harde job zijn. We mogen er geen eenzijdig verhaal van maken.

U pleit voor meer transparantie over vergoedingen, maar volgens velen zit transparantie niet in de Brusselse politieke cultuur.
Elke Roex: Ik weet niet of het in Vlaanderen zoveel beter is. Uiteindelijk is het een Belgisch fenomeen. Vraag om het even wie naar zijn loon en de kans is groot dat het antwoord uitblijft.

Het gaat niet alleen niet over verloning. Parlementsleden klagen bijvoorbeeld dat ze geen inzage krijgen in de regeringsbeslissingen.
Elke Roex: Ik merk niet veel verschil met de tijd toen ik in het Vlaams parlement zat. De vraag is ook hoe een parlement functioneert. Wat voor vragen stellen we en wat voor debatten willen we houden? Willen we voor de zoveelste keer de minister vragen of hij een fietspad zal leggen op een stukje Poincarélaan? Of voeren we een debat over de grond van de zaak? Volgens mij zijn sommige belangrijke debatten onvoldoende gevoerd. Zoals over de kinderbijslag, of over het beheer van de publieke ziekenhuizen. In plaats van over de algemene problematiek gaat het dan meteen over één probleempje in één ziekenhuis.

Ligt dat aan het parlement of zet de regering het parlement buitenspel?
Elke Roex: Het is veel moeilijker om een parlement buitenspel te zetten in grote debatten dan bij kleine thema’s. Dan kan de minister de vraag negeren of weglachen. Zowel op het niveau van de gemeenten als van het gewest moeten we daarover nadenken: hoe zorgen we dat het lokale niveau echt over het lokale gaat, en het parlement over meer fundamentele zaken? Dat kan voor een stuk met een decumul, maar er zal meer nodig zijn.

U gaat niet akkoord met de kritiek dat de regering weinig transparant te werk gaat?
Elke Roex: Het klopt wel dat nog te veel politici vrezen dat openheid zal leiden tot het in vraag stellen van hun beleid. Ligt die pudeur alleen aan een gebrek aan regeltjes over welk document openbaar moet? Neen, dat heeft te maken met een basishouding. Te veel politici zijn bang om de dingen op tafel te leggen. Terwijl ik denk: hoe meer je op tafel legt, hoe transparanter en hoe interessanter het debat.

Toegegeven, het was een moeilijk jaar met de aanslagen en de tunnels, maar de Brusselse regering maakt een weinig daadkrachtige indruk. Akkoord?
Elke Roex: Welke knopen zijn niet doorgehakt? Er is toch een plan gekomen rond de tunnels en de analyse is openbaar gemaakt? Dat kunnen we van de vorige regering niet zeggen. Op het vlak van jeugdwerkloosheid is er vooruitgang. Je kan erover discussiëren of de daling voldoende sterk is, maar de minister staat tenminste open voor debat. Dat weerwoord ontbrak heel vaak in de vorige legislatuur. Ook dat is daadkracht: gestaag je weg volgen.