Vorige week stemde het Brussels parlement een ordonnantie voor meer transparantie. Onder meer lonen, onkostenvergoedingen en nevenmandaten van Brusselse openbare mandatarissen moeten publiek worden gemaakt. Lovenswaardig initiatief, ware het niet dat zo’n ordonnantie eigenlijk al bestaat sinds 2006. Een consortium van zes media, waaronder BRUZZ, ging in samenwerking met Transparencia.be na in hoeverre de 19 gemeenten transparant zijn over de nevenmandaten en vergoedingen die college en gemeenteraadsleden opstrijken.
© ID Bas Bogaerts
Naar aanleiding van het PS-schandaal in Charleroi meer dan tien jaar geleden trof Brussel maatregelen. Een nieuwe ordonnantie legde onder meer een loonplafond voor mandatarissen vast van 150 procent van het loon van een Kamerlid. Burgemeesters, schepenen en gemeenteraadsleden moesten daarvoor bij de gemeentesecretaris aangifte doen van alle openbare mandaten, ook dus de andere zitjes in andere bestuursorganen. De gemeentesecretaris zou die informatie dan overmaken aan een gewestelijk controleorgaan.
Helaas bleef die ordonnantie tien jaar lang dode letter. Omdat niet in sancties was voorzien, negeerden gemeenten en openbare instellingen de wet. Ze richtten vzw’s op die gemeentelijke taken verrichtten, en die allemaal een politiek benoemde raad van bestuur hadden, waarvan de leden ook zitpenningen en lonen opstreken.
De ‘nevenmandaten’ en de bijhorende vergoedingen, die vaak hoog kunnen oplopen, werden niet publiek gemaakt. Gemeenten maakten evenmin een inventaris van de mandaten die het college en de gemeenteraadsleden uitoefenden in het kader van hun openbaar ambt.
Geboorte Brussels Papers
Elf jaar later, in 2017, barstte een nieuwe bom. In de nasleep van het Waalse Publifinschandaal vroeg een Brussels parlementslid naar de royale vergoedingen die Brussels burgemeester Yvan Mayeur (PS) blijkbaar opstreek bij de vzw Samusocial, maar die nergens terug te vinden waren.
Journalisten begonnen op goed geluk te zoeken in het labyrint van Brusselse vzw’s, hier en daar een handje geholpen door een politieke tegenstander. Zes media – BRUZZ, VRT, Het Nieuwsblad/De Standaard, Le Vif/L’Express, RTBF en La Capitale – wilden het labyrint echter helemaal in kaart brengen. Wie verdient wat, en waar? De groep Brussels Papers zag het licht.
Eerste stap: de gemeenten. Elk medium heeft drie à vier Brusselse gemeenten naar alle (neven)mandaten en vergoedingen van de mandatarissen gevraagd. Dat zijn niet alleen de burgemeester en schepenen, maar ook alle gemeenteraadsleden, leden van de politieraden, en alle leden van beheersorganen van openbare instellingen. Om die informatie op te vragen, gebruikten we de website Transparencia.be, waar u al onze pogingen kunt volgen. De resultaten per gemeente vind je in dit artikel.
Ondanks de wettelijke verplichting heeft geen enkele gemeente ons meteen alle gevraagde informatie gegeven. De gemeente Ganshoren deed zelfs niet de moeite om op onze aanvraag te antwoorden.
“Op 4 juli deed ik mijn eerste aanvraag,” getuigt een journalist. “Er kwam geen reactie. Op 5 augustus en op 15 oktober stuurde ik een vervolgbericht. Ook daarop kreeg ik geen antwoord.”
Koekelberg is in hetzelfde bedje ziek. “Mijn eerste vraag dateert van 18 juli. Daarna heb ik nog een paar keer gemaild en twee keer gebeld met het kabinet van de gemeentesecretaris. Pas op 6 september kreeg ik een ontvangstbevestiging. Ik belde een keer met de woordvoerder van de burgemeester, die zei ‘het eens zullen te bekijken’. Op 9 november vroeg ik nog eens om de documenten vrij te geven. Alweer kreeg ik geen reactie.”
Helaas bleef die ordonnantie tien jaar lang dode letter. Omdat niet in sancties was voorzien, negeerden gemeenten en openbare instellingen de wet. Ze richtten vzw’s op die gemeentelijke taken verrichtten, en die allemaal een politiek benoemde raad van bestuur hadden, waarvan de leden ook zitpenningen en lonen opstreken.
De ‘nevenmandaten’ en de bijhorende vergoedingen, die vaak hoog kunnen oplopen, werden niet publiek gemaakt. Gemeenten maakten evenmin een inventaris van de mandaten die het college en de gemeenteraadsleden uitoefenden in het kader van hun openbaar ambt.
Geboorte Brussels Papers
Elf jaar later, in 2017, barstte een nieuwe bom. In de nasleep van het Waalse Publifinschandaal vroeg een Brussels parlementslid naar de royale vergoedingen die Brussels burgemeester Yvan Mayeur (PS) blijkbaar opstreek bij de vzw Samusocial, maar die nergens terug te vinden waren.
Journalisten begonnen op goed geluk te zoeken in het labyrint van Brusselse vzw’s, hier en daar een handje geholpen door een politieke tegenstander. Zes media – BRUZZ, VRT, Het Nieuwsblad/De Standaard, Le Vif/L’Express, RTBF en La Capitale – wilden het labyrint echter helemaal in kaart brengen. Wie verdient wat, en waar? De groep Brussels Papers zag het licht.
Eerste stap: de gemeenten. Elk medium heeft drie à vier Brusselse gemeenten naar alle (neven)mandaten en vergoedingen van de mandatarissen gevraagd. Dat zijn niet alleen de burgemeester en schepenen, maar ook alle gemeenteraadsleden, leden van de politieraden, en alle leden van beheersorganen van openbare instellingen. Om die informatie op te vragen, gebruikten we de website Transparencia.be, waar u al onze pogingen kunt volgen. De resultaten per gemeente vind je in dit artikel.
Ondanks de wettelijke verplichting heeft geen enkele gemeente ons meteen alle gevraagde informatie gegeven. De gemeente Ganshoren deed zelfs niet de moeite om op onze aanvraag te antwoorden.
“Op 4 juli deed ik mijn eerste aanvraag,” getuigt een journalist. “Er kwam geen reactie. Op 5 augustus en op 15 oktober stuurde ik een vervolgbericht. Ook daarop kreeg ik geen antwoord.”
Koekelberg is in hetzelfde bedje ziek. “Mijn eerste vraag dateert van 18 juli. Daarna heb ik nog een paar keer gemaild en twee keer gebeld met het kabinet van de gemeentesecretaris. Pas op 6 september kreeg ik een ontvangstbevestiging. Ik belde een keer met de woordvoerder van de burgemeester, die zei ‘het eens zullen te bekijken’. Op 9 november vroeg ik nog eens om de documenten vrij te geven. Alweer kreeg ik geen reactie.”
Negen gemeenten vermeldden dan weer wel de vergoedingen die mandatarissen uit de gemeenteraad opstrijken. Maar die liggen wettelijk vast, en zijn ook zo op te zoeken. Of ze gaven in het beste geval reis- en andere onkostenvergoedingen mee. Sommige van die gemeenten schoten na onze vragen alsnog in actie en leverden een vollediger rapport af.
Google Cache
“Schaarbeek heeft ons wat aan het lijntje gehouden door eerst een privé-e-mailadres te vragen, om dan gewoon de beslissing van het schepencollege van 27 juli door te sturen", vertelt een andere journalist. "Daarin stond dat alle rapporten op de website staan. Maar via Google Cache konden we achterhalen dat ze die er pas na onze aanvraag hebben opgezet. Bovendien zijn de afgeleide mandaten niet vermeld.”
Vijf gemeenten gaven wel de afgeleide mandaten in andere bestuursorganen vrij, maar zonder informatie over de vergoedingen die mandatarissen daarvoor krijgen. Nog andere gemeenten deden dat wel, maar alleen voor 2016. Soms ook pas na veelvuldig aandringen van journalisten van Brussels Papers.
Sint-Gillis besliste bijvoorbeeld na vier maanden aandringen het mandatenkadaster op de website te publiceren. Dat kadaster is gedetailleerd, maar gaat alleen over 2016, en werd pas eind oktober online gezet, nadat we er heel vaak opm hadden gevraagd. Watermaal-Bosvoorde deed hetzelfde, maar publiceerde het kadaster al begin 2017 en reageerde veel sneller. Die laatste gemeente kan dus als transparanter gezien worden.”
Er is maar een gemeente die doet wat de wet vraagt, en dat is het Etterbeek van burgemeester Vincent De Wolf (MR). “Etterbeek gaf op simpel verzoek alle rapporten vanaf 2007, inclusief vergoedingen via nevenmandaten. Voor mensen die geen gemeenteraadslid of schepen zijn, ontbrak die info, vandaar dat ook Etterbeek geen perfecte score krijgt. De gemeentesecretaris gaf echter mee ook daar werk van te willen maken en denkt eraan een systeem op poten te zetten om sneller op vragen van burgers te kunnen antwoorden.”
Achttien gemeenten slagen er dus niet in de wettelijke verplichtingen na te leven. Maar geen nood: als de gemeenten de documenten niet geven, dan is er nog altijd de cel Transparantie binnen de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel. Dachten we. Immers: de gemeenten verwijzen er graag naar. Helaas verwijst die dienst ons ook weer door. Naar de gemeenten.
“Als ik aandring om de tabel te krijgen die de gemeentesecretaris elk jaar opmaakt voor de controle van het maximum loonplafond van 150 procent van het loon van een Kamerlid, zegt de secretaris: ‘Onze rol is die overzichten te ontvangen en door te sturen naar het Gewest.’ Het Gewest zegt daarentegen dat de gemeenten de controles doen en dat we daar inzage moeten vragen,” reageert een van de journalisten.
Huiswerk niet gemaakt
Bijna ten einde raad vroeg Brussels Papers hulp aan de Brusselse Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB). Dat is een onafhankelijke gewestelijke dienst die advies geeft wanneer iemand toegang wenst tot een document dat in handen is van een overheid en wanneer die overheid dat weigert - of tenminste lijkt te weigeren. Via de post natuurlijk, want een e-mailadres staat nergens vermeld.
Wat blijkt: gemeenten die hun huiswerk totaal niet gemaakt hebben – die expliciet zeggen geen mandatenkadaster te hebben opgesteld – moeten de gevraagde informatie vreemd genoeg niet meer verzamelen volgens de CTB.
“Ukkel gaf gedetailleerde info voor 2016, maar niet voor de jaren ervoor. ‘Die zijn niet ter beschikking van de gemeente,’ zegt de gemeentesecretaris. ‘Een advies van de CTB bepaalt dat het gemeentebestuur niet gehouden is om een nieuw document op te stellen met gegevens die uit verschillende niet rechtstreeks ter beschikking zijnde bronnen dienen gehaald en in een nieuwe vorm gegoten te worden.’”
Zij komen er zo makkelijker vanaf dan gemeenten die voor die jaren wel iets hebben opgemaakt, maar dat niet willen vrijgeven. Als de gemeente wel over de bestuursdocumenten beschikt, moet ze ermee over de brug komen, was het advies in dat geval.
Wordt ongetwijfeld vervolgd.
> Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Transparencia.be. Wil je zien hoe jouw gemeente het ervan afbrengt? Dat kan in dit artikel.
Sint-Gillis besliste bijvoorbeeld na vier maanden aandringen het mandatenkadaster op de website te publiceren. Dat kadaster is gedetailleerd, maar gaat alleen over 2016, en werd pas eind oktober online gezet, nadat we er heel vaak opm hadden gevraagd. Watermaal-Bosvoorde deed hetzelfde, maar publiceerde het kadaster al begin 2017 en reageerde veel sneller. Die laatste gemeente kan dus als transparanter gezien worden.”
Er is maar een gemeente die doet wat de wet vraagt, en dat is het Etterbeek van burgemeester Vincent De Wolf (MR). “Etterbeek gaf op simpel verzoek alle rapporten vanaf 2007, inclusief vergoedingen via nevenmandaten. Voor mensen die geen gemeenteraadslid of schepen zijn, ontbrak die info, vandaar dat ook Etterbeek geen perfecte score krijgt. De gemeentesecretaris gaf echter mee ook daar werk van te willen maken en denkt eraan een systeem op poten te zetten om sneller op vragen van burgers te kunnen antwoorden.”
Achttien gemeenten slagen er dus niet in de wettelijke verplichtingen na te leven. Maar geen nood: als de gemeenten de documenten niet geven, dan is er nog altijd de cel Transparantie binnen de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel. Dachten we. Immers: de gemeenten verwijzen er graag naar. Helaas verwijst die dienst ons ook weer door. Naar de gemeenten.
“Als ik aandring om de tabel te krijgen die de gemeentesecretaris elk jaar opmaakt voor de controle van het maximum loonplafond van 150 procent van het loon van een Kamerlid, zegt de secretaris: ‘Onze rol is die overzichten te ontvangen en door te sturen naar het Gewest.’ Het Gewest zegt daarentegen dat de gemeenten de controles doen en dat we daar inzage moeten vragen,” reageert een van de journalisten.
Huiswerk niet gemaakt
Bijna ten einde raad vroeg Brussels Papers hulp aan de Brusselse Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB). Dat is een onafhankelijke gewestelijke dienst die advies geeft wanneer iemand toegang wenst tot een document dat in handen is van een overheid en wanneer die overheid dat weigert - of tenminste lijkt te weigeren. Via de post natuurlijk, want een e-mailadres staat nergens vermeld.
Wat blijkt: gemeenten die hun huiswerk totaal niet gemaakt hebben – die expliciet zeggen geen mandatenkadaster te hebben opgesteld – moeten de gevraagde informatie vreemd genoeg niet meer verzamelen volgens de CTB.
“Ukkel gaf gedetailleerde info voor 2016, maar niet voor de jaren ervoor. ‘Die zijn niet ter beschikking van de gemeente,’ zegt de gemeentesecretaris. ‘Een advies van de CTB bepaalt dat het gemeentebestuur niet gehouden is om een nieuw document op te stellen met gegevens die uit verschillende niet rechtstreeks ter beschikking zijnde bronnen dienen gehaald en in een nieuwe vorm gegoten te worden.’”
Zij komen er zo makkelijker vanaf dan gemeenten die voor die jaren wel iets hebben opgemaakt, maar dat niet willen vrijgeven. Als de gemeente wel over de bestuursdocumenten beschikt, moet ze ermee over de brug komen, was het advies in dat geval.
Wordt ongetwijfeld vervolgd.
> Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Transparencia.be. Wil je zien hoe jouw gemeente het ervan afbrengt? Dat kan in dit artikel.
Hoe transparant is het beleid?
De Brusselse overheden lappen de nochtans wettelijk verplichte openbaarheid van bestuur geregeld aan hun laars. De oppositie, het gerecht, noch de media lijken in staat om daar veel tegen in te brengen.
Lees meer over: Politiek , Analyse , Hoe transparant is het beleid?
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.