Eerste dag voor waterveiligheid: 'Vooral in Brussel maken leerkrachten zich zorgen'

Op de eerste Waterveiligheidsdag in Brussel leren leerlingen van de Brusselse basisschool De Klimpaal deze vrijdag om zichzelf te redden in het water. UCCL-lector en expert zwemonderwijs Tine Sleurs juicht het initiatief toe en wijst op het belang van kwaliteitsvolle zwemlessen op scholen. "Als we niet oppassen, kweken we een zwemarme generatie."

De Brusselse Waterveiligheidsdag is een initiatief van Swim Safe om de zwemvaardigheid van Brusselse jongeren te verbeteren. De organisatie ontstond nadat Shekina Vena (17) uit Ukkel in 2022 verdronk in zee. Sindsdien zetten redders zich in om kinderen en jongeren bekend te maken te maken met risico's in open water.

Met het nieuwe initiatief 'From School/Pool to Sea' richt Swim Safe zich tegenwoordig ook op leerlingen in Brussel. Vrijdag start hun pilootproject met basisschool De Klimpaal. De leerlingen leren zelfredzaam te zijn in het enige openluchtzwembad van Brussel, Flow. De cursus leert daarnaast over EHBO-principes en reanimatie en legt uit hoe je met de hulpdiensten communiceert in geval van nood.

Leerlingen extra zwem- en reddingsvaardigheden aanleren onder schooltijd, is dat echt nodig?
Tine Sleurs: "Absoluut. Vooral in Brussel maken leerkrachten zich zorgen over het feit dat kinderen niet zwemmen buiten de schoolcontext."

School is voor sommige leerlingen de enige plek om te leren zwemmen, maar volgens jouw onderzoek is het aantal zwemlessen het afgelopen jaar met een kwart gedaald. Hoe komt dit?
Sleurs: "De leerkrachten geven verschillende obstakels aan: de kostprijs is te hoog, de verplaatsing is te ver waardoor de zwemles te veel tijd inneemt. Er zijn ook grote niveauverschillen tussen leerlingen onderling en er is het leerkrachtentekort. Er is niet één doorslaggevende reden, het is een soort 'cocktail' van verschillende moeilijkheden."

Je deed onderzoek bij zo’n vijfhonderd basisscholen in Brussel en Vlaanderen. Wat waren je belangrijkste bevindingen?
Sleurs: "Omdat er in Vlaanderen nauwelijks cijfers beschikbaar waren over schoolzwemmen in het basisonderwijs, heb ik met mijn collega’s een bevraging verspreid. Uit de resultaten van dat onderzoek blijkt onder meer dat de gemiddelde lestijd eerder kort is. Het gaat om een half uur per les."

"Bovendien gaat bijna de helft van de scholen slechts één keer in de maand zwemmen, de andere helft gaat tweewekelijks zwemmen of wekelijks. Bij de wekelijkse zwembeurten worden de lessen meestal gedurende een trimester gegeven en de rest van het jaar niet meer."

Zwemmen is niet langer verplicht in het secundair onderwijs. Welke impact verwacht u dat leerlingen zullen ondervinden?
Sleurs: "We zijn bang dat we een 'zwemarme' generatie gaan kweken. Als het zwemonderwijs niet doorgezet wordt in het secundair onderwijs, krijgen we een hele groep jonge mensen die onvoldoende zwemvaardig is. Die kunnen dus ook niet zelf het onderwijs in of een veiligheidsberoep uitoefenen."

Of alleen gaan zwemmen in open water...
Sleurs: "Het is inderdaad nog geen goed zwemweer geweest, maar vanaf het moment dat de openluchtzwembaden opengaan, moeten redders niet alleen jonge kinderen, maar ook tieners in het oog houden. Die zijn zich niet altijd bewust van de gevaren omdat ze hun vaardigheden niet goed inschatten."

Wat kunnen scholen doen om het aanbod te verbeteren?
Sleurs: "Zwembaden zijn vaak overvol. Daardoor haken sommige leerkrachten af, omdat ze bijvoorbeeld alleen de middelste banen kunnen krijgen, terwijl hun leerlingen daar niet klaar voor zijn. Dankzij een betere organisatie kun je het zwembad optimaal benutten."

"In Dilbeek is een interessant voorbeeld, in het zwembad Dilcom. Schoolzwemmen werkt daar zoals in een zwemclub: kinderen van verschillende scholen worden in niveaus ingedeeld. Vervolgens komen ze onder schooltijd zwemmen met hun groep."

Wat is er verder nodig volgens u?
Sleurs: "In maart hebben we samen met alle lerarenopleidingen van hogescholen en universiteiten in Brussel en Vlaanderen opgeroepen om het schoolzwemmen te redden. Daarvoor bestaat geen one size fits all-formule, want elke school heeft zijn specifieke eigenschappen. In Brussel kan alleen een combinatie van factoren ons uit de impasse helpen, in de eerste plaats het aanbod van zwembaden. Vergeet niet dat Brussel het minste aantal zwembaden per inwoner heeft."

Terug naar de eerste dag voor waterveiligheid. Biedt zo'n initiatief een oplossing?
Sleurs: "Het initiatief is zeker een aanrader vanwege de sensibiliserende werking. Maar – en dit geldt voor alle eenmalige initiatieven, of het nu gaat om verkeersveiligheid of leren zwemmen – een duurzame inspanning levert het beste resultaat op. Als je echt iets wil leren in het zwembad, moet het vaker herhaald worden."