Na felle regen drijven de drollen in het kanaal: ‘Geen prioriteit voor Brusselse politici’

Wie na felle regenbuien langs sommige delen van het kanaal in Brussel wandelt, ziet soms de meest ongure dingen drijven: afval, plastic, dode beesten, en menselijke uitwerpselen. Geen prettig zicht, en ook helemaal niet goed voor de waterkwaliteit. Daarom vraagt Canal It Up aan de volgende Brusselse regering om de opvangcapaciteit van de riolen te verhogen. 'Elk jaar verdwijnt namelijk tien miljoen kubieke meter afvalwater rechtstreeks in het kanaal en de Zenne, en zo in de zee.'

Pieter Elsen is oprichter van Canal It Up, de vzw die ijvert voor schone en plasticvrije waterlopen in Brussel. De organisatie monitort ook lozingen van afvalwater in de Brusselse waterlopen en organiseert opkuisacties van het kanaal.

Waarom drijft er zo veel afval in het kanaal na een regenbui?
Elsen: "Dat komt door het lozen van rioolwater in het kanaal. Regenwater en afvalwater worden in Brussel afgevoerd in dezelfde rioolleidingen. Bij hevige regen op korte tijd kunnen de riolen de toevloed niet meer slikken, het overtollige water stroomt dan ongezuiverd naar bijvoorbeeld het kanaal.”

“Aan het Saincteletteplein zit bijvoorbeeld een overstort. Dat is gewoon een gat in de wand die het riool van het kanaal scheidt. Als het waterniveau in het riool te hoog staat, gaat via dat gat alles naar kanaal. En daarmee ook alles wat in de Brusselse riolen drijft: vochtige doekjes, plastic of zelfs dode dieren en ratten.

Hoe vaak komt dit voor?
Elsen: “Elke maand gebeurt dat één tot drie keer, en dat is veel te veel. Sterker nog, het gebeurt wel vijf tot zeven keer in de ondergronds Zenne, dat is namelijk de eerste overloop wanneer riolen de toevoer niet meer kunnen slikken.”

“Zo loost Brussel elk jaar ongeveer tien miljoen kubieke meter afvalwater in het kanaal en de Zenne. Dat is een bom vol microplastics die naar de zee stroomt.”

Hebben andere steden in Europa hier ook last van?
Elsen: "Ja, maar die maken ook werk van een oplossing, al is daar vaak veel geld mee gemoeid. Zo investeert Londen zo’n vijf miljard pond in een ‘super sewer’ onder de Theems om de 110 miljoen kubieke meter afvalwater die stad jaarlijks in de rivier loost, te reduceren tot slechts vijf miljoen.

"Ook Parijs legt een stortbekken aan van 50.000 kubieke meter met een kostprijs van 1,2 miljard euro om regenwater op te vangen. De komst van de Olympische Spelen gaf dat project een boost, de Seine moest namelijk schoon genoeg worden gemaakt voor zwemwedstrijden.”

De Vzw Canal it up klaagt de vervuiling in het Brusselse kanaal al langer aan. Wordt er ook iets aan gedaan?
Elsen: “In mijn ogen te weinig. Er is geen visie, plan, of doelstelling. Het is duidelijk geen prioriteit voor de Brusselse politici. Nog steeds worden straten en plein in Brussel heraangelegd waarbij het regenwater gewoon naar het riool stroomt, ik denk dan aan het Koningsplein of Schumanplein. Dat moet anders.”

Hoe moet Brussel het probleem aanpakken?
Elsen: “Ik vind het voorbeeld van Kopenhagen interessant. Daar investeren ze in groen-blauwe ingrepen om het regenwater bovengronds tijdelijk op te vangen en langzaam te laten insijpelen of geleidelijk aan af te voeren, zodat de riolen niet overbelast raken.”

“Volgens mij zal in een dichtbevolkte stad als Brussel de oplossing altijd een combinatie van beide zijn. Groen-blauwe maatregelen zoals ontharding gecombineerd met grote infrastructuurwerken om capaciteit in de riolen bij te creëren.”

Zwarte punten

Volgens Saar Vanderplaetsen van de Brusselse watermaatschappij Vivaqua doet het Brussels Gewest wel degelijk ingrepen om minder afvalwater in de waterlopen te lozen. Ze wijst daarbij op inspanningen om "zwarte punten" aan te pakken waar afvalwater continu in natuurlijke waterlopen werd geloosd. Vivaqua plaatste al drie pompstations om het afvalwater naar de riolen te pompen, twee zijn nog in aanbouw.

Daarnaast optimaliseerde Vivaqua ook de overstort aan Sainctelette, die werd tussen 2021 en 2023 verhoogd en voorzien van een filter. “Die verbeteringen maken het mogelijk om de lozingen in de Zenne te verminderen bij lichte en gemiddelde regenval, en om de doorgang te verbeteren bij zware regenval”, zo laat het weten in een persbericht.

“Dankzij die ingrepen werd het in de Zenne geloosde volume gehalveerd. De overstortfrequentie is op dat punt met 60 procent verminderd.”

13 miljoen euro

Volgens Vivaqua is in de afgelopen bestuursperiode 13 miljoen euro geïnvesteerd “om de lozingen in de natuurlijke omgeving te beperken.” Een aanzienlijk budget, maar Elsen van Canal it up heeft een heel ander bedrag in gedachten om het probleem aan te pakken. “Het moet niet zo duur zijn als in Londen of Parijs, met 500 miljoen kom je al heel ver. Eén zaak blijft voor hem cruciaal: “Het zou al heel wat zijn mocht het Gewest eindelijk harde doelstelling voor minder lozingen formuleren.”