Oprolpissebed: gepantserd tegen de opkomende hitte

Een nieuw experiment in Brusselse tuintjes onderzoekt hoe goed verschillende soorten pissebedden bestand zijn tegen het hitte-eilandeffect in de stad.

Populaire beestjes zijn het niet, pissebedden, want vaak worden ze gezien als een plaag. Onterecht, onderstreept onderzoeker Pallieter De Smedt van de UGent. “Ze beschadigen je huis niet; ze wijzen enkel op vochtigheidsproblemen, want de insecten zoeken altijd de vochtigheid op.”

Pissebedden zijn ook uniek: als enige kreeftachtigen hebben ze succesvol het land gekoloniseerd. Daarvoor hebben ze onder meer hun zwempoten ingeruild voor loopexemplaren en een broedbuidel ontwikkeld, waarin moederpissebedden hun eitjes bewaren en hun jongen tijdelijk beschermen.

Daarnaast zijn pissebedden onmisbaar in de natuur, als noeste afbrekers van dood organisch materiaal zoals rottend hout en bladeren, wat wordt omgezet naar voedingsstoffen voor planten. “Desondanks merkte ik een gebrek aan interesse voor de beestjes toen ik mijn loopbaan aanvatte,” zegt De Smedt. Het motiveerde hem niet alleen om onderzoeksprojecten op te starten, maar ook om met gelijkgezinden de pissebeddenwerkgroep Spinicornis op te richten. Samen brachten ze de Belgische diversiteit in kaart, waarbij ze 38 soorten vonden. In Brussel werden twintig soorten aangetroffen.

Een nieuw experiment in een twintigtal Brusselse tuinen moet in de komende weken meer inzicht bieden in de mate waarin pissebedden – in het algemeen erg gevoelig voor uitdroging – omgaan met klimaatopwarming en het hitte-eilandeffect in steden. De dichtere bebouwing in de stad absorbeert warmte en geeft die ‘s nachts opnieuw af, waardoor de temperaturen er hoger oplopen dan op het platteland. Het experiment maakt deel uit van het brede Fourcast-project om te voorspellen hoe soorten omgaan met klimaatverandering in steden en bossen en om daar actie tegen te ondernemen. Er loopt sinds het voorjaar al een proef met planten, die loopt tot de zomer van 2025.

In dezelfde tuinen waar al installaties met planten stonden, hebben onderzoekers deze week buisjes geplaatst met strooisel en vier soorten pissebedden: ruwe, kelder-, buispissebedden en gewone oprolpissebedden. Ze blijven er tot midden december en daarna wordt gekeken naar de impact van de specifieke omstandigheden in hun tijdelijke Brusselse habitat – waarbij het bijvoorbeeld warmer is in het centrum dan nabij het Zoniënwoud.

De verwachting is dat vooral de gewone oprolpissebed goed gewapend is tegen de opwarming in de stad. Zoals de naam suggereert is dat een pissebed die zich kan oprollen tot een bolletje. “Als bescherming tegen predatoren, maar ook tegen de droogte, omdat hij zo minder vocht verliest,” legt De Smedt uit.

Volgend voorjaar vindt een tweede deel van het experiment plaats: dan zullen de onderzoekers in de Brusselse tuinen bestuderen welke soorten zich er van nature schuilhouden. Waarschijnlijk ontdekken ze dan ook de meest fonkelende soort: het juweeltje, een roodroze gekleurde pissebed. Die opvallende soort voelt zich, samen met vele andere, ook erg thuis op kerkhoven door de aanwezigheid van kalk – nodig voor de bouw van hun uitwendig skelet – en de vele schuilmogelijkheden.