Patrijs: akkervogeltje dreigt te verdwijnen in Brussel

Wie dezer dagen in Neerpede en de Mijlemeers wandelt, kan met een beetje geluk een koppel goed gecamoufleerde patrijzen spotten. De toekomst van de soort is echter bijzonder precair in Brussel.

De patrijs neemt in vrijwel heel Europa af als broedvogel, de populatie ging sinds 1980 met 87 procent achteruit. De hoofdreden is de schaalvergroting en intensivering van de landbouw, want de lievelingshabitat van de hoenderachtige soort vormt kleinschalig landbouwgebied.

Tot twintig jaar geleden kwam het akkervogeltje in Brussel nog op zes locaties voor – verdeeld over Anderlecht, Schaarbeek en het uiterste noorden van Brussel. Maar de voorlopige resultaten van de nieuwe regionale Vogelatlas, en recente waarnemingen van vogelliefhebbers, suggereren dat alleen de broedlocaties in Anderlecht nog overblijven.
Het lijkt erop dat de patrijzen zich alleen nog thuis voelen in Neerpede en de Mijlemeers in de Vogelzangbeekvallei, nabij het Erasmusziekenhuis. “De Mijlemeers is een uitzonderlijk bewaard overblijfsel van kleinschalig landbouwgebied, waar tot de jaren negentig van de vorige eeuw nog kleine boeren actief waren,” zegt Bernadette Stallaert, bestuurster bij natuurvereniging CCN Vogelzang CBN. “Zoiets vind je nog op heel weinig andere plaatsen in Brussel.”

Grootschalige landbouw, verstedelijking en betonnering veranderden veel. “In de Mijlemeers heb je echter nog steeds een kleine boomgaard, hagen, een weide en open grasland. Dat levert niet alleen een esthetisch waardevol landschap op, maar ook een grote diversiteit aan soorten, waaronder de patrijs.”

De vogels spotten in de Mijlemeers is niet vanzelfsprekend, want ze zijn niet enkel zeldzaam, maar met hun grijs verenkleed ook goed gecamoufleerd. Als het toch lukt, is dat een bijzondere ervaring. Opvallend is onder meer de hoefijzervormige buikvlek bij de haantjes.

“Ze zien er gezellig uit met hun bolle lichamen, rondlopend over de grond,” zegt Stallaert. “Het is ook speciaal omdat ze vroeger zo courant waren, maar nu in grote mate verdwijnen. Het voelt goed om te merken dat ze toch weerstand bieden. Ook voor jonge mensen is het belangrijk om de soort te leren kennen.”

Er is echter geen garantie dat de patrijzen zich op hun gemak zullen blijven voelen in de Mijlemeers. CCN Vogelzang CBN wil het gebied laten beschermen. Of er daarop zal worden ingegaan, is hoogst twijfelachtig, door de plannen om op die plek onder andere studentenkoten te bouwen. Ook het bekende project voor een zwemvijver in Neerpede zou volgens Stallaert mogelijk niet alleen gevolgen hebben voor de patrijzen in Neerpede, maar ook voor de populatie in de Mijlemeers.

Jagers zouden eveneens een probleem kunnen vormen voor de Brusselse populatie, al is dat moeilijk in te schatten. De jacht in Brussel is algemeen verboden, maar in Vlaanderen, net over de grens, is het beheer op patrijzen open van 15 september tot en met 14 november, weliswaar onder strikte voorwaarden. “Uiteraard kunnen de Brusselse dieren gemakkelijk de oversteek maken door over de beek te vliegen, bijvoorbeeld om voedsel te zoeken tijdens de wintermaanden. Het zou dramatisch zijn als we de weinige patrijzen daardoor kwijtraken.”