Een zondebok helpt de Stalingrad-werf geen meter vooruit

Pascal Smet is niet meer welkom in enkele handelszaken naast de metrowerf aan Stalingrad. Maar een zondebok aanwijzen, helpt niemand vooruit.

O ironie, als gewezen minister van Mobiliteit verkondigen dat jij aan de basis ligt van alle mobiliteitsverbeteringen, en dan vereenzelvigd worden met dat wat faliekant aan het mislukken is. Het overkomt Pascal Smet (vooruit.brussels), wiens gezicht nu als een verbodsbord op ramen van handelszaken op de Stalingradlaan hangt.

Enerzijds zijn ze kwaad om wat hij in de documentaire Stalingrad, avec ou sans nous allemaal over hun wijk zei – in een stijl die we zoetjesaan als typisch Vooruit mogen omschrijven. “Soms moet je een getto erkennen om die te kunnen de-gettoïseren. Stalingrad is een Arabische wijk, met op de terrassen vooral Arabische mannen die hier thee komen drinken. Daar is op zich niks mis mee, maar meer uitwisseling zou toch beter zijn.” Ook al is die observatie raak, toch is het makkelijk te begrijpen dat men zich hierdoor geschoffeerd voelt – beeld je in dat pakweg Olivier Maingain (Défi) zo over Dansaertvlamingen zou praten.

Een tweede reden is natuurlijk de aanleg van metrostation Toots Thielemans, die mee uit Smets koker kwam. In hetzelfde filmpje geeft hij toe dat hij aan het einde van de vorige legislatuur de werken snel in gang heeft getrapt, om zo de metro onomkeerbaar en de blokkering door tegenstanders onmogelijk te maken. Vijf jaar later leven de handelaars nog altijd op een werf, door de technische moeilijkheden is er nog zeker tot 2030 hinder.

Dit alles maakt Smet tot ideale zondebok, maar zoals dat gaat met zondebokken zijn de verwijten ook hier niet helemaal terecht. Dat de grond onder het Zuidpaleis nog heterogener is dan gedacht, en de metrotunnel niet op de geplande manier kan worden gegraven, is bezwaarlijk zijn schuld. Meer proefboringen hadden misschien soelaas gebracht, maar of dat dan aan bouwheer MIVB, de studiebureaus of de aannemers ligt, moet verder onderzocht worden. Voor de voortgang van het project doet het er nu zoveel niet toe. Veel belangrijker is het om snel verder te werken, zodat de handelaars, en eigenlijk heel Brussel, verlost zijn van die werf.

Net daarom doet de demarche van Arau en Inter-Invironnement Bruxelles (IEB) de wenkbrauwen fronsen. Door bij het Grondwettelijk Hof beroep aan te tekenen tegen de ordonnantie, die een versnelde ontmanteling van het Zuidpaleis mogelijk maakt, trekken ze de handrem aan. Smalend wordt al eens gezegd dat de Brusselse overheid haar eigen tegenstand subsidieert. Wel, dat is hier effectief het geval.

Zwakke drijfveer

Voor alle duidelijkheid: iedere belanghebbende heeft het recht om een procedure aan te spannen en dat moet zo blijven. Zo’n spoedordonnantie moet maar grondwettelijk zijn, dat is het minste dat je kan verwachten in een democratische rechtsstaat.

Maar dat is allemaal niet zo eenduidig. Volgens de stadsverenigingen zijn de ingekorte adviestermijnen een inperking van het recht op een gezond leefmilieu, artikel 23 van de grondwet. Zo’n inperking is wél grondwettig als die het algemeen belang dient. Daar is volgens de stadsverenigingen dan weer geen sprake van, wel van “technische, budgettaire en temporele redenen”.

Dat is op z’n minst discutabel te noemen. Hoezo wordt het algemeen belang niet gediend door vaart te maken met de werf? Hoezo zijn handelaars, centrumbewoners en Brussel in het algemeen niet geholpen met een snellere afhandeling?

De stadsverenigingen zaaien zelf ook twijfel over hun motieven. Willen ze de procedures en de democratie beschermen? Of gaat het om wat verderop in hun eigen persbericht staat? “Met dit beroep willen we het architecturale erfgoed van het Zuidpaleis beschermen, en de toepassingen die het tientallen jaren heeft gehost, behouden.” Als dat laatste dé drijfveer is, is dat zwak. Immers: de façades blijven behouden, het paleis wordt heropgebouwd, en beter dan het nu is.

Het is dan ook te hopen dat de stadsverenigingen zélf het algemeen belang voor ogen hebben, en zich niet laten verblinden door een stedenbouwkundige fetisj. De werken aan Toots Thielemans zijn onomkeerbaar, de ondergrond is daar heterogener dan gedacht, en dat is misschien wel niemands schuld, en de gedeeltelijke ontmanteling van het Zuidpaleis is de beste optie, zo blijkt uit vergelijkende studies. Een bittere pil misschien, maar dat hoort er soms bij.