Wie Smart Move afbrandt, kiest voor nog eens vijf jaar fileleed

Heel wat Brusselse partijen keren zich af van Smart Move. Hoe ze de files dan wel willen bekampen, blijft onduidelijk.

De Brusselse kilometerheffing of Smart Move – waarbij je belasting per verplaatsing betaalt in plaats van een jaarlijks forfait – komt er ook volgende legislatuur niet. Toch niet als het van de Brusselse PS-voorzitter en kandidaat-minister-president Ahmed Laaouej (PS) afhangt. Dat herhaalde hij afgelopen vrijdag nog eens in een debat aan de Université Saint-Louis.

“Een kilometerheffing is een heel slecht idee. Er worden al 20 miljard euro belastingen, heffingen en accijnzen op de auto geheven. En toch rijden de mensen niet minder. Het is het bewijs dat fiscaliteit niet ontradend werkt.”

Volgens Laaouej lijdt Smart Move-pleitbezorger Sven Gatz (Open VLD) aan “fiscalocentrisme”. “Dat is het waanidee dat je via het heffen van belastingen het gedrag van mensen kan sturen. In de realiteit zijn de effecten daarvan maar heel klein,” zegt hij. “Kijk maar naar de accijnzen op tabak: die zetten niet aan tot minder roken.”

Het voorbeeld is goed gekozen, want de harddrug tabak is inderdaad hét schoolvoorbeeld van een prijsinelastisch product: verhoog je de prijs van een pakje met een euro, dan betalen rokers gewoon een euro meer. Sterke drank is nog zo’n voorbeeld, maar toch al wat elastischer. Zo bestelt ondergetekende nog maar zelden cocktails op café, het is gewoon niet meer te betalen. Belastingen hebben dus zeker wél een sturende invloed op gedrag, maar die moeten doortastend genoeg zijn.

Dat geldt ook voor autogebruik. Het vervoersmiddel is zo comfortabel, leuk en snel dat er inderdaad veel nodig is om het gebruik af te remmen. Maar dat is wel absoluut nodig om de eeuwige file in onze hoofdstad te doen krimpen en de stad weer toegankelijk te maken.

Buitenlandse voorbeelden

Dat het kan, bewijzen Londen, Göteborg, Stockholm, Oslo en Milaan. In die laatste stad bijvoorbeeld, zakte het aantal rondrijdende auto’s in de betrokken zone met dertig procent. Zelfs in Manhattan, New York wil men eind juni een stadstol invoeren.

Maar in Brussel kan dat blijkbaar niet. Laaouej noemt de maatregel een pestbelasting. Nochtans komt het rekeningrijden voor de Brusselaars niet bovenop, maar in de plaats van de huidige verkeersbelasting. Alleen wie vaak zijn auto nodig heeft, zou meer moeten betalen dan nu. Maar het is net die groep die Laaouej verdedigt.

Voor Gatz breken eenzame tijden aan. Bijna alle andere partijen kanten zich tegen Smart Move, of willen het enkel landelijk, zodat het ook voor Vlamingen en Walen in de plaats van de verkeersbelasting komt, en niet als een ‘fiscale muur’ rond Brussel komt te staan. Iets waar Gatz overigens ook zelf voorstander van is, maar waar hij niet langer op wil wachten. “De files zijn groot, Brussel wil iets doen en moet het ook mogen doen,” klinkt het.

Dat hij niet wil wachten, is te begrijpen. N-VA en PS hebben het rekeningrijden al meermaals afgeketst. Wachten op de andere gewesten is wachten op sint-juttemis.

Wortel en stok

In de tussentijd stellen de andere partijen bijna allemaal meer en beter openbaar vervoer als zaligmakende oplossing voor. Enkel de wortel dus, zonder de stok.

Dat zal nooit volstaan. De reden heeft Laaouej zelf aangehaald: autogebruik is iets hardnekkigs, zelfs met file ga je nog altijd relatief snel van deur tot deur. Alleen met pijnlijke maatregelen kan je mensen uit hun auto halen, en de files verminderen. Dat kan door het rekeningrijden in te voeren, door de salariswagens af te schaffen, de parkeertarieven fel omhoog te trekken, of een combinatie van die voorstellen.

Maar daar hoor je die andere partijen nu niet over. Terwijl ze anders moord en brand schreeuwen over de ‘onbereikbare hoofdstad’ en de catastrofale impact op de Brusselse economie, zwijgen ze nu. Hoog tijd dus voor wat meer hygiëne in het mobiliteitsdebat en goed doorgerekende mobiliteitsvoorstellen. Anders verliezen we nog eens vijf jaar aan stapvoets aanschuiven, en daar is niemand mee gebaat.