Papenvest: verborgen liefde achter kille gevels

De Papenvest in het centrum van Brussel, bij de Dansaertstraat, zal er over een paar jaar grondig anders uitzien. De vijf bestaande sociale woonblokken worden afgebroken en vervangen door modernere woningen.

Dit jaar wordt het ontwerp gekozen, tegen 2018 moet er een bouwvergunning zijn, zodat de afbraak en bouw in 2018 kunnen beginnen. Twee bewoners vertellen over hun speciale band met de Papenvest. Meer dan dertig bureaus stelden zich kandidaat voor de opdracht, wat meer dan verwacht, en daar zijn ook bekende namen bij,” zegt Kristiaan Borret, de Brusselse Bouwmeester. Welke grote namen dat zijn kan hij nu nog niet vertellen, de architectuurwedstrijd is nog niet afgelopen. “De kandidaturen worden nu behandeld door de opdrachtgever, en dan blijven er vijf teams over.” Tekeningen komen er na de eerste selectie. Het is nu dus nog te vroeg om te zeggen hoe de nieuwe Papenvest er zal uitzien. Mogelijk worden het weer vrijstaande gebouwen, mogelijk een meer klassiek bouwblok.

“Het comfort in de huidige appartementen laat te wensen over, en ook de openbare ruimte rond de blokken is niet zo goed,” zegt Borret. “We willen de stad daar opnieuw vormgeven, er is nu veel onduidelijkheid over de publieke ruimte: hoort die bij de appartementen of is die écht voor iedereen?” Het moet dus duidelijker worden welke ruimte voor wie bestemd is. Bijvoorbeeld door binnentuinen voor bewoners en ruimte rond het project die volop publiek is.

Wat al vaststaat, is dat voor het Papenvestproject de sloophamer eerst moet aanrukken: de vijf torens tellen 314 sociale woningen, goed voor zo’n 850 huurders. Die zullen moeten verhuizen. En ze zullen niet allemaal kunnen terugkeren naar dezelfde plek, want die 314 sociale woningen worden er 210. Er komen ook 140 woningen voor middeninkomens, daarmee komt er een sociale mix die er nu niet is. De stad Brussel belooft om de afname van het aantal sociale woningen op andere plekken in de stad te compenseren, maar harde garanties zijn er niet echt. Het hele project kost 73,5 miljoen euro, er moeten ook een crèche en een ouderenverblijf komen.

Armtierige gordijntjes
De Papenvestsite is intussen dat soort van plek in de stad geworden waar velen met een boog rond lopen. De iconische vijf torens van acht hoog, vormen een landmark of een grijze vlek in de stad. De sociale blokken worden geflankeerd door hippe lofts waar de buren elkaar kruisen in de nieuwe buurtsupermarkt, maar amper een woord met elkaar wisselen. Armtierige gordijntjes, gebroken ramen, graffititags. Wie woont er achter deze kille gevels? De zoektocht naar de bewoners onthult dat er, ondanks soms schrijnende toestanden, ook veel liefde verborgen ligt in deze gebouwen. Hier hang een vertrouwd ons-kent-onsgevoel. Het is een microkosmos binnen de grootstad waarbij inwoners over elkaar spreken als ‘de vrouw van het gele blok’.

Binnenkort, met een nakende afbraak in het vooruitzicht, moeten de honderden bewoners van les cinq blocs, verhuizen uit het centrum en elders hun leven weer opbouwen. In het lokaal dienstencentrum Forum op de site zelf, komen vooral ouderen over de vloer om samen te lunchen, een activiteit bij te wonen of gewoon voor een babbel. “Ondanks de slechte staat van de woningen, de vele problemen waarmee de bewoners worstelen, de spanningen die het samenleven in zulke grote blokken met zich meebrengt, is er heel veel solidariteit tussen de bewoners,” vertelt Damienne D’Heygers, coördinatrice van Forum. “De meeste van onze senioren zijn erg gehecht aan deze buurt. Met al haar mankementen voelt zij vertrouwd aan en voelen ze zich er thuis.”

Het voelt een beetje als één grote familie. Voor velen is een bezoekje aan Forum hun dagelijkse vertrouwde stop, want er is altijd wel iemand met een luisterend oor voor wie dreigt in een isolement te belanden. In de zomer wordt er tussen de blokken af en toe een concertje georganiseerd en voelt het met een zomerzon onder de bomen alsof je ergens in Afrika onder de baobabs zit, zo vertrouwt een bewoonster ons toe. Andere bewoners, zoals Nisrine Zeggoud en Angela Deleenheer, kijken met een bang hart toe wat er gaat gebeuren met hun thuis.