Anderlechtse scholen toch aanwezig bij Holocaustherdenking: 'Vrijwillige keuze scholieren'

Vrijdag gaat de Vereniging voor de Herinnering aan de Shoah vier nieuwe struikelstenen neerleggen in Anderlecht, ter nagedachtenis van de Joodse families die er gedeporteerd zijn. Twee Anderlechtse scholen weigerden eerst de herdenking bij te wonen, nu laat de gemeente weten dat ze er toch zullen zijn met een deel van de leerlingen.

‘Stolpersteine’ of struikelstenen zijn goudkleurige straattegels met daarop de namen van de Joodse slachtoffers van de nazi’s, de deportatiedatum en plaats en datum van hun overlijden. In Brussel werden de stenen voor het eerst neergelegd in 2009, in Anderlecht.

“Ik ben zelf afkomstig van Anderlecht en heb de eerste twee Brusselse stenen neergelegd. Dat was ter nagedachtenis van mijn ouders die vanuit Anderlecht gedeporteerd werden,” vertelt Bella Swiatlowski. Zij staat voor de Brusselse Vereniging voor de Herinnering aan de Shoah (Association pour la Mémoire de la Shoah, AMS) in voor de neerlegging van de struikelstenen.

Vrijdag komen er zo vier stenen bij in de Anderlechtse wijk Kuregem. Drie daarvan worden geplaatst in de Brogniezstraat, waar de familie Tancman woonde tot de drie gezinsleden daar in 1942 werden opgepakt door de nazi’s. Zij stierven later dat jaar in het concentratiekamp van Auschwitz. In de Georges Moreaustraat komt er een struikelsteen voor Eva Fichtenholc. Ook zij werd in 1942 gedeporteerd en overleed datzelfde jaar in Auschwitz.

“De meeste van hun familieleden zijn later uitgeweken naar Frankrijk en Israël, maar daarvoor woonden ze allemaal in Kuregem,” weet Swiatlowski. “Het zijn evenwel hun Belgische verwanten die om deze struikelstenen gevraagd hebben.”

Oorlog in Gaza

Wanneer in de Brusselse straten struikelstenen geplaatst worden op plekken waar Joodse slachtoffers woonden, nodigt AMS telkens scholen uit de buurt uit om de herdenking bij te wonen. Het geeft de organisatie de kans om in gesprek te gaan met leerlingen van het secundair onderwijs of de laatste graad van het lager onderwijs en om aan de slag te gaan met de Holocaust binnen een pedagogische context.

Van het gemeentebestuur kreeg Swiatlowski de namen door van twee scholen in de buurt van de Brogniez- en de Georges Moreaustraat, basisschool Carrefour en het Institut Communal Marius Renard. “Ik heb beide directrices aangesproken. De eerste heeft wel naar me geluisterd, maar ik kreeg te horen dat ze zoiets niet kon opleggen aan haar leerlingen en dat ze 'de oorlog' niet naar hier wilde verplaatsen. Ik begreep er niets van, maar stelde geen verdere vragen,” aldus Swiatlowski.

Van de directrice van de tweede school kreeg ze meteen een "nee", met een gelijkaardige verklaring. “De directrice zei dat niet aan haar leerkrachten kon opleggen om informatie over de Shoah mee te geven. Daar zouden de ouders niet mee akkoord gaan,” zegt Swiatlowski over dat gesprek. “Ik heb uitgelegd dat ik helemaal niets over het huidige conflict (het Israëlisch-Palestijns conflict, red.) wilde komen vertellen, maar wel over de Shoah, de deportatie van de Joden en de struikelstenen.”

“Ik heb geprobeerd om hen te overtuigen, maar dat was verloren moeite,” gaat ze verder. “Dat heeft me geschokt. Het is de eerste keer dat scholen weigeren om deel te nemen sinds 2009, toen we hiermee begonnen. De scholen die we uitnodigen zijn tot nu toe altijd akkoord gegaan.”

Onder druk van de ouders

Volgens Swiatlowski weigeren de twee schooldirecties de Holocaustherdenking onder druk van de ouders van de leerlingen. Door de oorlog in Gaza zou de herdenking van Joodse slachtoffers tijdens de Tweede Wereldoorlog gevoelig liggen. Swiatlowski verwijst ook naar de radicalisering binnen het onderwijs. “Er zijn al enkele gewelddadige gevallen geweest. In Frankrijk zijn twee leerkrachten zelfs vermoord. De directrices en de leerkrachten hebben schrik voor de gevolgen.”

Intussen is Franstalig minister van Onderwijs Valérie Glatigny (MR), zelf een Brusselse, op de hoogte gebracht van de weigering. Zij heeft beide directies aangeschreven, bevestigt haar woordvoerster Johanne Moyart aan BRUZZ. “In die brieven herinneren we beide directies eraan dat het essentieel is om de Shoah bij kinderen in herinnering te brengen en dat dit deel uitmaakt van de missies van de scholen,” zegt de woordvoerster van Glatigny.

Ook volgens Moyart hebben beide scholen de herdenking geweigerd onder druk van de ouders. “Dat is althans de informatie die wij hebben ontvangen. Wij staan aan de kant van de directies en leerkrachten die onder druk worden gezet om aan zelfcensuur te doen.”

Vrijwillige basis

Later donderdag reageerde de burgemeester van Anderlecht Fabrice Cumps (PS) middels een schriftelijke mededeling op het incident. “Het gemeentebestuur benadrukt dat er geen druk van buitenaf is uitgeoefend op de scholen bij de voorbereiding van dit herdenkingsproject. In een voorafgaande analyse waren de directies wel van mening dat het, gezien de internationale situatie, ongetwijfeld verstandiger zou zijn om de kwestie in een alomvattend pedagogisch perspectief te plaatsen. Zulke activiteiten waren reeds gepland door de scholen."

"Het werd zowel de schooldirecties als de gemeentelijke overheden evenwel duidelijk dat het ook essentieel was om de slachtoffers van het antisemitisme te herdenken", gaat de burgemeester verder. "Anderlecht is namelijk getekend door de geschiedenis van de Holocaust en de gemeente heeft een lange herdenkingstraditie. De afgelopen jaren werden talrijke gedenkkasseien geplaatst. Een groep leerlingen van onze gemeentescholen zal morgen daarom wel degelijk aanwezig zijn voor dit belangrijk moment. Hun deelname is een tastbaar bewijs van het belang dat aan deze herdenkingen wordt gehecht en draagt actief bij tot de bevordering van het samenleven in de gemeentescholen van Anderlecht.”

Volgens de gemeente zal er morgen dus wel degelijk een delegatie van de twee scholen aanwezig zijn bij het leggen van de vier gedenkstenen. Daar zullen ook leerlingen bij aanwezig zijn, maar op vrijwillige basis. Een deel van de scholieren zal dus thuisblijven.