Universiteiten op één lijn over samenwerking met Israël: geen algemene boycot

De Vlaamse universiteiten gaan geen nieuwe samenwerkingen meer aan met Israëlische partners die betrokken zijn bij ernstige mensenrechtenschendingen. Dat heeft de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) vrijdag bekendgemaakt. Op de vraag voor een algemene boycot van Israëlische instellingen gaan de universiteiten niet in.

Die beslissing volgt op een open brief van 14 januari. Daarin riepen duizenden studenten, professoren, onderzoekers en andere academische medewerkers de Belgische universiteiten op om alle samenwerkingen met Israëlische universiteiten stop te zetten vanwege het conflict in Gaza en de bezetting van Palestijnse gebieden.

Mede naar aanleiding van die open brief hebben de Vlaamse universiteiten nu samen beslist geen nieuwe academische samenwerking aan te gaan met Israëlische partners die betrokken zijn bij ernstige mensenrechtenschendingen.

Ook in het geval van samenwerkingen met Israëlische onderzoekspartners wordt de 'mensenrechtentoetsing' van de VLIR, die al in 2019 door experten werd ontwikkeld, strikt gehanteerd. "Lopende projecten werden, geval per geval, in alle universiteiten aan een grondige extra screening onderworpen", luidt het.

Mensenrechten

Voor de VUB verandert de beslissing van de VLIR weinig. “De VUB heeft al veel maatregelen genomen”, zo reageert Peter Van Rompaey, woordvoerder van VUB-rector Jan Danckaert aan BRUZZ. “Sinds de aanval van 7 oktober hanteren wij een consequent beleid gebaseerd op de mensenrechten, dat is een kernwaarde van onze universiteit.”

En de VUB gaat volgens de woordvoerder zelfs een stap verder dan de beslissing van de VLIR. “Alle onderzoeken worden nu nog grondiger gescreend, zowel op de inhoud en uitvoering van het onderzoek zelf, alsook op de instelling waar we mee samenwerken. We werken per definitie niet samen met instellingen die banden hebben met het Israëlische leger of afhankelijk zijn van de Israëlische overheid.”

Bovendien voert Van Rompaey aan dat de VUB geen enkele bilaterale samenwerking heeft met een Israëlische instelling. Wel neemt de universiteit deel aan grote Europese onderzoeksprojecten waar ook Israëlische universiteiten en onderzoeksinstellingen bij betrokken zijn. “Bij projecten binnen het Europese onderzoekskader Horizon zijn vaak tot twintig à dertig instellingen betrokken. En soms zitten daar ook Israëlische instellingen tussen.”

Europese Commissie

Over de aanwezigheid van die Israëlische instellingen verschilt de VUB van mening met de intiatiefnemer en financierder van Horizon, de Europese Commissie, zo geeft Van Rompaey toe. “Wij zijn teleurgesteld door de positie die de Europese Commissie inneemt. De Commissie weigert namelijk om alle deelnemende instellingen te onderwerpen aan een grondige screening op vlak van mensenrechten, dat laten ze over aan de universiteiten, die hun eigen verantwoordelijkheid moeten nemen.”

Van Rompaey verdedigt de deelname van de VUB aan de Horizon-onderzoeksprojecten. “Die onderzoeken zijn heel waardevol voor de wetenschap en de samenleving, de schaalvoordelen die zij bieden zijn cruciaal. En als er écht een probleem bestaat op vlak van mensenrechten dan trekken we ons terug, zoals we gedaan hebben met Multispin, het onderzoek naar artificiële intelligentie.”

“Alle lopende onderzoeken zijn nu onder de loep genomen en er zitten geen problematische projecten met problematische instellingen meer bij”, zo verzekert de woordvoerder. Maar voor het Horizon-project ‘Ensure-6G’ (over technologie voor mobiel internet) kreeg de VUB wel een positief advies onder voorbehoud van haar eigen ethische commissie. De universiteit vraag namelijk aan de Israëlische onderzoeksinstelling Holon Institute of Technology om zich terug te trekken uit het project.

Holon

Maar daar stak de Europese Commissie een stokje voor. “We hebben een compromis bereikt daarover, er zal geen rechtstreekse uitwisseling zijn tussen de VUB en de universiteit van Holon”, licht Van Rompaey toe.

Toch zit de VUB klaarblijkelijk verveeld met de aanwezigheid van Israëlische universiteiten bij die grote Europese onderzoeksprojecten. “Niet iedereen in Europa heeft dezelfde kijk op dit conflict. Wij kunnen als Vlaamse universiteiten wel vragen om hun aanwezigheid sterker tegen het licht te houden, maar de Commissie heeft daar een andere mening over. We blijven het wel aankaarten.”

Tenslotte blijft de VUB bij haar standpunt over samenwerking met Israël. “Wij zijn tegen een algemene boycot. Net omdat we voor dialoog zijn en de banden willen behouden met stemmen in Israël die daarvoor openstaan."

De initiatiefnemers van de open brief hebben intussen bij Belga teleurgesteld gereageerd op de beslissing van de VLIR. Koen Bogaert, professor Conflict & Ontwikkelingsstudies aan de UGent hekelt de status quo. "Onderzoek toont aan dat alle Israëlische universiteiten betrokken zijn bij wat vele experts een genocide noemen. Elke samenwerking verleent hen onvermijdelijk legitimiteit." Hij hoopt ook dat de Vlaamse universiteiten juridische stappen ondernemen tegen de Europese Commissie.