Vakbond teleurgesteld over Europese richtlijn die platformwerk moet verbeteren

Na jaren onderhandelen is maandag een akkoord bereikt over de Europese richtlijn voor platformwerk. De richtlijn moet platformwerkers betere arbeidsomstandigheden bieden. Maar United Freelancers, de vakbond die vanuit Brussel al jaren ijvert voor een betere bescherming van fietskoeriers, klinkt teleurgesteld. “Deze richtlijn doen werken, wordt een uitdaging.”

De nieuwe EU-richtlijn moet de werkomstandigheden verbeteren voor platformwerkers, zoals Uber-chauffeurs, Deliveroo-koeriers of wie klusjes doet op apps als Ring Twice. De richtlijn was één van de prioriteiten van het Belgisch voorzitterschap van de Europese Raad en vraagt enerzijds meer transparantie van de platformen en spoort anderzijds de lidstaten aan om criteria vast te leggen om een werkgeversrelatie aan te tonen.

Als het gaat om de transparantie, vraagt de richtlijn om meer inzicht in personeelsbeheer. Zo krijgen werknemers het recht om geautomatiseerde beslissingen aan te vechten, bijvoorbeeld wanneer een app van de ene op de andere dag zonder uitleg de toegang weigert.

Lees verder onder de afbeelding.

Het tweede belangrijke luik van de richtlijn, de arbeidsrelatie, draait om de kwestie dat bij veel apps volgens rechters sprake is van een arbeidsrelatie, terwijl de platformen werken met een peer-to-peerstatuut, ook wel P2P-statuut genoemd. Met dat statuut bouwen medewerkers geen pensioen of andere sociale rechten op. Kan een arbeidsrelatie worden aangetoond, dan mogen platformwerkers wel aanspraak maken op dit soort arbeidsrechten.

Balans of compromis?

Het akkoord "vindt een balans" tussen "respect voor de nationale arbeidssystemen" en het "waarborgen van minimale beschermingsnormen," en dat voor meer dan 28 miljoen platformwerkers in de Europese Unie. Dat zegt Pierre-Yves Dermagne (PS), Belgisch vicepremier en minister van Economie en Werk, die nog binnen de termijn van het Belgische Voorzitterschap van de Europese Raad een akkoord bereikte.

Martin Willems van vakbond United Freelancers had gehoopt dat Europa verder zou gaan. "Dit is een compromis van een compromis," reageert de woordvoerder van de gespecialiseerde afdeling van de christelijke vakbond op de richtlijn. In de eerste versie van de tekst zag het ernaar uit dat heel Europa schijnzelfstandigheid zou aanpakken, zoals in België, waar federale wetgeving het makkelijker maakt om een arbeidsrelatie aan te tonen op basis van bepaalde criteria, zoals de vraag of gebruikers van het platform zelf de prijs voor hun diensten kunnen bepalen.

Lees verder onder de afbeelding.

Geen Europees mechanisme om arbeidsrelatie vast te stellen

Dat mechanisme had Willems graag in heel Europa willen zien. Voorlopig vraagt Europa alleen aan de lidstaten om zich te buigen over de vraag of ze een arbeidsrelatie willen aantonen bij bepaalde platformen, het is niet verplicht. Afhankelijk van de nationale wetgeving zal een Deliveroo-koerier in het ene land dus als werknemer worden beschouwd, in het andere niet.

"Elke staat zal op basis van andere criteria werken," voorspelt Willems. Daardoor zal de wetgeving in elk Europees land ook verschillen, met alle gevolgen van dien. Willems vreest dat sommmige platformen via een ander land zullen proberen te werken of landen tegen elkaar gaan uitspelen tijdens onderhandelingen met een overheid. "Dat is toch vreemd?"

De tekst van de richtlijn wordt nu afgerond in alle officiële talen. Nadat de formele stappen van de goedkeuring zijn voltooid, hebben lidstaten twee jaar de tijd om de bepalingen van de richtlijn in hun nationale wetgeving op te nemen.

Of er in België veel zal veranderen, is moeilijk te zeggen. In België gaat de wetgeving al redelijk ver: sinds de arbeidsdeal uit 2022 is het is in theorie gemakkelijker geworden voor platformwerkers om een arbeidsrelatie aan te tonen. Toch werpt deze regelgeving in de praktijk nog geen vruchten af. "Het arbeidsstatuut van geen enkele platformwerker is veranderd. De platformen in kwestie weigeren gewoon om de wet toe te passen," verzucht Willems.

Het Belgische voorbeeld laat volgens hem zien hoe moeilijk het is om platformwerkers te erkennen als werknemers en om de platformen werkgeversbijdragen te laten betalen. In plaats van het flexibele voorstel dat het nu gehaald heeft, waarin de lidstaten zelf bepalen hoe de arbeidsrelatie in elkaar steekt, was een eengemaakt beleid nodig mét een concreet voorstel voor handhaving, vindt Willems: "De Europese richtlijn effectief maken, wordt een uitdaging."