Herstel kaaien wordt extra geldzorg voor volgende Brusselse regering

Alsof het Brussels Gewest niet genoeg financiële katten te geselen heeft, wordt almaar duidelijker dat de kaaien aan het kanaal een algemene herstelbeurt nodig hebben. Maar dat kost handenvol geld.

Met de stabiliteitsproblemen aan de Koolmijnkaai staat de teller van dringend te herstellen kaaien bij de Haven van Brussel, de beheerder van de kaaien, intussen al op drie. De aansluitende Henegouwenkaai kampt eveneens met een instabiele kaaimuur, net als de Monnoyerkaai die met wegverzakkingen te maken kreeg en sinds januari onberijdbaar is.

Wie in de buurt woont of werkt, zal wellicht nog voor minstens een jaar rekening moeten houden met verkeershinder. Volgens Brussel Mobiliteit gaan de werken aan de Henegouwenkaai zeker nog tot december 2025 duren. De reparatie van de Koolmijnkaai begint "ten vroegste in 2026", zegt de Haven. Al zal er ook wel gekeken worden of het verkeer al toegelaten kan worden na tijdelijke verstevigingen van de kaaimuur.

Ook aan de Monnoyerkaai, een meer industriële buurt nabij de verbrandingsoven, is geduld een schone deugd. De herstellingswerken zullen er ten vroegste in september 2025 van start gaan, meldde de Haven eerder al.

Kadaster van alle kaaien

De drie cases op korte tijd doen vrezen dat er een algemeen slijtageprobleem is bij de zowat honderd jaar oude kaaien, die niet gebouwd zijn voor de huidige verkeersstromen en al zeker niet voor zwaar vrachtverkeer. De haven telt 8,7 kilometer aan kaden langs de waterweg die van noord naar zuid loopt, dwars door het Brussels Gewest.

De Haven van Brussel kan bij gebrek aan data niet zeggen of er een grootschalig reparatieprogramma nodig is, maar werkt wel aan een audit van alle kaaien. De bedoeling is hun toestand, zowel bovengronds als onder water, gedetailleerd in kaart te brengen. Het havenbestuur verwacht evenwel dat die hele evaluatie pas "over drie à vijf jaar" klaar zal zijn. "We zijn beperkt qua middelen en personeel", zegt havenwoordvoerder Ben Dragon.

"Bij die audit, in samenwerking met een studiebureau, gaan we ook verder dan de klassieke visuele controles en gebruiken we moderne technieken, zoals sonars en geofysische testen. We gaan kade per kade af, ook met duikers. Dat moet uiteindelijk een kadaster van alle kademuren opleveren. Die doorgedreven analyse zou dan de basis moeten worden voor een meerjarig moderniseringsplan."

Wie gaat dat betalen?

Plannen maken is één zaak, de uitvoering ervan bekostigen een andere. De Haven van Brussel krijgt volgens het lopende beheerscontract een gewestelijke dotatie van 93,5 miljoen euro voor de periode 2021-2025, dus gemiddeld ruim 18 miljoen euro per jaar. Het beheer van de kaaien behoort tot haar kerntaken, maar de Haven had niet voorzien dat ze met drie urgente herstelprojecten geconfronteerd zou worden. Alleen al het herstel van de Monnoyerkaai kost naar schatting 5 à 6 miljoen euro. Naast technische redenen, kunnen budgettaire problemen ook een reden zijn om lang te wachten met de effectieve herstelwerken.

De grote vraag is hoeveel het Brussels Gewest voor de Haven gaat voorzien in haar nieuwe beheerscontract 2026-2030. Dat wordt een beslissing voor de volgende Brusselse regering, die door de uiterst moeizame formatie echter allesbehalve in zicht is. Voor het herstel van de drie afbrokkelende kaaien zijn er in elk geval extra centen nodig.

Als tegen het einde van de legislatuur het kadaster klaar raakt, doemt er mogelijk een nog veel grotere herstelfactuur op, voor de volledige kade-infrastructuur. Afhankelijk van de bevindingen uit de audit, wordt dat wellicht een meerjarig herstelprogramma van tientallen miljoenen euro's, en mogelijk zelfs honderden miljoenen euro's. In Antwerpen wordt de tien- tot vijftienjarige heraanleg van de Scheldekaaien ingeschat op een totale kostprijs van 455 miljoen euro, met de stabilisatie van de kaaimuren als belangrijkste kostenpost.

Het Brussels Gewest dreigt echter nu al door het ijs te zakken en ziet nog andere grote financiële donderwolken op zich afkomen, zoals de oplopende kosten voor Metro 3 en de mogelijke schuldovername van ruim 1 miljard euro mocht het noodlijdende waterbedrijf Vivaqua (nu nog in handen van de gemeenten) naar het gewestelijke niveau gehesen worden.

De volgende twee regeringen moeten dus hopen dat de audit een niet al te afgeleefd beeld van de Brusselse kaaien schetst, zodat de herstelkosten beperkt blijven.