Drugsgeweld escaleert in Aumale: ‘Ik zag de kogels afketsen, op een paar meter van mij'

Fluitende kogels, kinderen die wapens vinden in het park en bewoners die hardop aan verhuizen denken. De situatie rond metrostation Aumale escaleerde in sneltempo als gevolg van oprukkend drugsgeweld en de strijd om een goede dealplek. “De plek is zo open dat verkopers heel snel kunnen wegvluchten,” zegt hoofdcommissaris Delphine Schelpe.

Het is even voor zonsondergang, als dertiger Fanny (*) op 2 oktober met een buur naar huis wandelt. Met een groep bewoners heeft ze net een vergadering bijgewoond met het Anderlechtse gemeentebestuur en de politie. Onderwerp van gesprek: de spiraal van drugsgeweld die de wijk al verschillende dagen in haar greep houdt, met drie schietincidenten in enkele dagen tijd.

“We liepen van metro Aumale richting Gedachtenisstraat, langs een van de dealplekken, toen opeens een auto kwam aanrijden. Ik lette er niet echt op tot we vreemde knallen hoorden. Even dacht ik: 'Tiens, vuurwerk?' Want dat gebeurt wel vaker. Toen zag ik de paniek bij andere omstanders. Ik weet nog dat ik de kogels zag afketsen, op een paar meter van mij. Ik heb het op een lopen gezet, terug richting metro. Met een wijde boog ben ik dan via een andere weg thuis geraakt.”

Later die avond verneemt Fanny dat de aanvallers een man levensgevaarlijk verwond hebben in zijn been. De daders raken nog verwikkeld in een achtervolging met de politie, die ze met een automatisch wapen beschieten. Door de gebeurtenissen wordt Aumale de zestiende 'hotspot' in het gewest, een dealplek waar bestuur en politie extra aandacht aan besteden.

Het tafereel waar de buurtbewoonster getuige van is, blijkt het vierde van ondertussen vijf schietincidenten nabij metrostation Aumale. “Sindsdien passeer ik niet meer langs die plek,” vertelt Fanny. “Voor mijn veiligheid én die van mijn kinderen. Gelukkig zijn die nog niet oud genoeg om veel vragen te stellen, maar ze voelen de sfeer wel. En zelf heb ik toch een week nodig gehad om het wat te verwerken. Ik schrik nu veel sneller van geluiden, ook op andere plaatsen.” Net als andere buurtbewoners denkt Fanny na over verhuizen. Buschauffeur Ahmed twijfelt of terugkeren naar de wijk waar hij opgroeide wel een goed idee was, “zeker nu ik kinderen heb”. Bewoners die kochten, vragen zich af wat ze nog kunnen krijgen voor een woning in een drugswijk.

Het drugsgeweld laait op in een buurt die nochtans veel ingrediënten voor de perfecte woonwijk verenigt: een metrostation met cafés en terrassen eromheen. De vele gezinnen die er al wonen. Of het idyllische Bospark dat op het metrostation aansluit. Ooit was dat de gemeentelijke begraafplaats, nu vinden spelende kinderen er al eens een pistool. Zelfs de straatnamen doen hier hun best. Wie wil nu niet op het Rustplein wonen of in de Waarheids-, Oprechtheids- of Gedachtenisstraat? Of in de Eeuwigheidslaan, welgeteld vier huizen lang?

Als er geschoten wordt rond een plek waar drugs worden gedeald, ligt één reden voor de hand: verschillende drugsbendes vechten om een goede verkoopplek. Dat lijkt ook in Aumale het geval, bevestigen zowel de lokale politie als buurtbewoners.

“De voorbije jaren werd al op kleine schaal gedeald, maar dat veranderde dit jaar,” vertelt buurtbewoner Dennis. “Sinds de zomer is er zelfs een 24-uursbezetting, die het zich comfortabel maakt met allerlei meubelen die mensen naast het park achterlaten. Op een bepaald moment verkocht een drugsdealer zijn goederen vanachter een bureau. We zagen ook andere producten, wit poeder in zakjes bijvoorbeeld. Cocaïne vermoedelijk. De geluidsoverlast 's nachts is ook erg groot.”

Toen het vuurgeweld de voorbije weken begon, zagen de bewoners plots nieuwe gezichten. “Het lijkt erop dat de eerste bende, met jongeren die vaak in de wijk wonen, naar het laagste deel van het plein werd verdreven door outsiders.” Enkele observatiebeurten aan het plein lijken dat beeld te bevestigen: BRUZZ ziet hoe twee gescheiden groepen elk het andere uiteinde innemen van het erg ruime plein. Geld is er genoeg te verdienen, weten de buurtbewoners: “Zonder het te beseffen, tellen ze het geld soms voor een deurcamera, dikke bundels bankbiljetten tot 15.000 euro.”

Het plein zonder naam is niet enkel ruim, de plek straalt ook een zekere n'importe quoi uit. De open ruimte wordt dan ook op drie plekken omzoomd door een blinde muur en nog eens doormidden gesneden door de brede Birminghamstraat. De vreemde inrichting heeft alles te maken met de bouw van metrostation Aumale rond 1980. “Verschillende straathoeken zijn toen afgebroken,” zegt stadsgids Joris Sleebus, “terwijl zo'n hoek met een winkel of horecazaak gemeenschapsbevorderend werkt.” Hij noemt de aanpak tekenend voor het stedenbouwkundige beleid in Anderlecht, dat ook bij de bouw van metrostation Sint-Guido – een halte verder – een catastrofe was. “Gemeenten als Sint-Gillis probeerden het stadsweefsel te herstellen.”

De lokale politie ervaart de inrichting van de openbare ruimte als een nadeel in de strijd tegen drugs. “De plek is zo open dat dealers heel snel kunnen wegvluchten,” zegt Delphine Schelpe, directeur nabijheid bij de lokale politiezone Zuid. Het hoofdkantoor van haar zone ligt aan de andere zijde van het Bospark, op enkele honderden meters van de permanente drugsmarkt. “Die openheid is een van de redenen waarom Aumale opduikt als gewilde plek om drugs te verkopen. Dealers moeten amper investeren in uitkijkposten: je ziet de politie toch aankomen. Op een plek als het Bethlehemplein in Sint-Gillis is dat anders. Dat de buurt de drugsverkoop al op kleinere schaal gedoogde, trekt ook aan.”

We lagen met het raam open te slapen toen er op een paar meter van ons appartement geschoten werd,” vertelt Wim. Zijn slaapkamer op de gelijkvloerse verdieping kijkt uit op het plein voor de metro. “Het voelde alsof ze midden in de kamer stonden. We hebben onze dekens gegrepen en zijn meteen naar de achterkant gevlucht.” Sinds er meer politie komt, werd het plein veiliger, maar zelfs met patrouilles ter plaatse wordt er geregeld toch nog gedeald aan de andere zijde, merkt de bewoner. “Vaak zijn het kinderen of illegalen, van wie er toch genoeg zijn en die je makkelijk kan vervangen.”

De politie deelt de analyse van Wim. “Het voetvolk bestaat vaak uit een erg kwetsbaar publiek, dikwijls zonder papieren, ook in andere hotspots,” zo weet Delphine Schelpe. “Die mensen krijgen geen functies van belang, waardoor het voor een bende ook niet uitmaakt als die worden opgepakt. Het zijn een soort interimkrachten, die bovendien niet snel naar de politie stappen als ze zelf geweld ervaren.”

Aumale illustreert nog op een andere manier hoe de Brusselse drugsmarkt opereert: zodra de politie op een plek doorduwt, passen de dealers zich aan en verhuizen ze desnoods. “Het werd in Aumale plots veel drukker toen de politie heel actief in Peterbos opereerde,” merkt onder meer buurtbewoner Dennis op.

Enkele huizen verderop duwen we de deur van New Caves d'Artois open. Het café is een van die plekken waar de tijd bleef stilstaan, in dit geval ergens in de jaren 1970. Dat geldt voor het interieur – houten latjes aan het plafond en verschoten posters – maar evengoed voor uitbater Jacky. Als we hem 80 jaar schatten, verschijnt een kamerbrede glimlach op zijn gezicht. “Volgende week (deze vrijdag, red.) ben ik 90.”

Jacky staat ondertussen al 34 jaar achter de toog, tussen Rustplein en Eeuwigheidslaan. “In al die tijd heb ik nog nooit zoiets gezien als dat drugsgeweld.” Behalve aan het geweld stoort hij zich ook aan de dealers die bijna voor zijn café postvatten. Angst staat daarbij niet in zijn woordenboek. Tijdens het gesprek stapt hij langzaam op een drietal af en doet hij zijn beklag. De verkopers luisteren en verplaatsen zich uiteindelijk een tiental meter. “Mijn klanten durven niet te komen als ze voor mijn deur staan te dealen,” legt Jacky uit. Eenzelfde geluid klinkt twintig meter verderop in een nagenoeg leeg Café d'Aumale, waar enkele weken geleden nog een kogel door de ruit ging. “De klanten blijven weg.”

Dat de Aumalewijk onder de drugshandel kreunt, ontkent niemand vandaag. Maar wat doe je eraan? “We werken op drie assen,” legt Delphine Schelpe uit. “De eerste is de veiligheid garanderen door een versterkte politieaanwezigheid op korte termijn. De tweede is preventie en sociale cohesie, daarin neemt de gemeente het voortouw. De politie in Peterbos heeft bijvoorbeeld deelgenomen aan een wijkfeest en een voetbaltornooi met de jeugd.”

Ten slotte is ook het leefkader belangrijk, benadrukt de directeur. “Vaak werken we samen met de gemeente. Die heeft bijvoorbeeld ook de rotsblokken geplaatst, die de drugsdrive-in moeten bemoeilijken. Elke buurt heeft andere oplossingen nodig, een soort Zwitsers mes met instrumenten die er werken. Voor Aumale verfijnen we die nog.”

In gesprekken met verschillende buurtbewoners, komt vooral appreciatie voor het werk van de politie naar voren. Tegenover het gemeentebestuur en met name burgemeester Fabrice Cumps (PS) klinkt meer voorbehoud. “Nu wordt die toch wel opnieuw burgemeester,” zucht Fanny, die bij de burgervergadering met Cumps aanwezig was. “Hij geeft niet meteen de indruk dat hij de zaken wil aanpakken.”

Veertiger Dirk zag dan weer een burgemeester die die hele tijd doorverwees naar andere niveaus en mist een duidelijk pakket aan preventiemaatregelen. “De politie kan niet alles en de gemeente beschikt wel degelijk over hefbomen. Ik sta zelf in het onderwijs, en ik mis hier een echte begeleiding van die jongeren, een intensief werk met jeugdwerkers bijvoorbeeld.” Een derde bewoner merkt dan weer op dat de veelbesproken rotsblokken eigenlijk op de verkeerde plaats liggen en de drugshandel niet belemmeren.

Gevraagd naar een reactie klinkt Cumps inderdaad wat gelaten. “Wat we nu doen, is de dealers wat pesten, maar ze hebben doorgaans zo weinig op zak dat we ze niet kunnen vervolgen. Dit fenomeen is ook te groot voor onze lokaal korps. Je kan niet verwachten dat de zonale politie de mondiale drugstrafiek klein krijgt.”

Cumps wijst ook op de verantwoordelijkheid van de burgers. “Toen ik de wijk onlangs bezocht, ontmoette ik een bezorgde buurtbewoner, die uitlegde dat hij de metro meed sinds het geweld. Ik vroeg hem of de politieaanwezigheid hem geen veilig gevoel gaf. 'Neen, want ik ben zelf gebruiker en wil niet betrapt worden,' antwoordde de man, die eraan toevoegde dat hij ergens anders kocht. Op een bepaald moment moeten consumenten toch beseffen dat ze een schakel vormen in het geweld.”

Dat consumenten een verantwoordelijkheid hebben, Ine Van Wymersch zal het niet ontkennen. Maar de hele escalatie rond Aumale toont voor de nationale drugscommissaris ook dat de aanpak van drugsoverlast nog steeds niet globaal genoeg is. “Met name als het over samenlevingsopbouw gaat, staan we nog niet ver genoeg. We moeten meer inspanningen doen om alle mogelijke partners op één lijn te krijgen en bijvoorbeeld ook ex-dealers te helpen: het OCMW, de stadswachten, vzw's …” Of hoe hotspots vandaag nog te veel een hutsepot zijn.

Van Wymersch dringt daarbij aan op eenzelfde aanpak op verschillende plaatsen in het gewest. “De Britse Clear Hold Build-benadering is in dat verband bijvoorbeeld waardevol.” De methode bestaat erin om de criminaliteit eerst van de straat te halen en die situatie vervolgens vast te houden met zichtbaar optreden. In de Build-fase worden ten slotte de oorzaken van de misdaad aangepakt, met een herwaardering van buurten en kansen voor kwetsbare bewoners.

Een doortastendere aanpak, de buurtbewoners zijn er alvast klaar voor. “Gisteren was er zoveel politie dat we nog eens gaan wandelen zijn in het park,” vertelt buurtbewoner Dennis. “Fantastisch was dat, plots had je ook op het plein weer die Brusselse gezelligheid. Maar dat laten duren lukt nooit met politie alleen.”

(*) De namen en persoonsgegevens van verschillende getuigen zijn gewijzigd om privacyredenen.