Na schietpartijen Sint-Gillis: is comeback controversiële Uneus-brigade de oplossing?

Nu een explosie van drugsgeweld Sint-Gillis opschrikt, gaan er stemmen op voor de herinvoering van het omstreden Uneus-project. Die bijzondere brigade kon sinds 2012 indrukwekkende resultaten voorleggen tot ze in opspraak kwam wegens racisme en politiegeweld.

“Nabijheidspolitie is succes”, “Persoonlijke aandacht doet criminaliteit dalen”, “Laag Sint-Gillis veiliger dankzij extra wijkagenten”. De speciale brigade die focust op contact met de wijk en zeer dicht samenwerkt met de sociale diensten van de gemeente lijkt tussen 2012 en 2016 alleen maar vruchten af te werpen. De statistieken zijn indrukwekkend: een daling van 65 procent van het aantal gewapende overvallen op twee jaar tijd en kelderende criminaliteitscijfers.

Tot in 2018 de triomfantelijke titels plots omslaan in grimmige berichten over politiegeweld, seksuele intimidatie en racisme. In 2020 vond een demonstratie plaats met tweehonderd mensen nadat drie vrouwen beweerden hardhandig te zijn opgepakt door Uneus-agenten, terwijl ze net hun hulp inriepen omdat ze seksueel geïntimideerd werden. Eerder dat jaar woonden dan weer meer dan tweehonderd mensen een burgerinterpellatie op de gemeenteraad bij tegen politiegeweld. In 2021 werd de brigade uiteindelijk opgedoekt.

Lees verder onder de foto.

De bedoeling was dat er een algemene evaluatie van het project zou volgen, maar die bleef uit. Vandaag gaan er opnieuw stemmen op om de brigade een tweede kans te geven nu Sint-Gillis het toneel is geworden van een ontsporend conflict tussen drugsbendes.

Rotte appels

“Het Uneus-project leverde spectaculaire resultaten op”, klinkt het bij Pieter-Jan Devos, afdelingsvoorzitter bij Open VLD Sint-Gillis. “De huidige rood-groene coalitie besliste aan het begin van deze legislatuur om de vleugels van de nabijheidspolitie te knippen na de klachten over politiegeweld, maar als er problemen zijn, moet je die oplossen. Jammer genoeg verkozen de PS en Ecolo-Groen om het kind met het badwater weg te gooien en zo de huidige situatie mogelijk te maken. Vandaag voelen de drugscriminelen zich onaantastbaar.”

Ook de MR liet in een persbericht weten te betreuren dat Uneus werd ontmanteld. “Wij steunen dit soort initiatieven die de kalmte kunnen doen terugkeren.” Een soortgelijk geluid is te horen bij het lokale gemeenteraadslid Yasmina Nekhoul (PS), die ook zetelt in de politieraad van zone Zuid. "Zaten er rotte appels in die brigade? Waarschijnlijk wel, maar het waren zeker niet allemaal racisten. Ik ben voor het idee van nabijheidspolitie, of die nu Uneus heet of niet."

Voor haar collega in de politieraad Suzanne Ryvers (Groen-Ecolo) is het voorstel evenwel een no pasaràn. “Wij hebben een zeer slechte ervaring met de Uneus-brigade en een herinvoering kan echt niet. Dit lijkt een makkelijke oplossing, maar dat is het niet. Wat we nodig hebben is een versterking van het parket, een betere opvolging van de arrestaties en meer politie.”

Lessen trekken

Devos begrijpt de kritiek, maar wijst erop dat eventuele agenten die hun boekje te buiten gaan ditmaal gewoon individueel moeten worden aangepakt. “Het probleem van Uneus was daarnaast dat het team ook werd ingezet voor andere zaken, zoals huiszoekingen om voortvluchtigen op te pakken. Dat soort interventies, die per definitie een meer hardhandige aanpak vereisen, deed afbreuk aan hun taken als nabijheidspolitie en schaadde de band met de wijk.”

Voorts wijst hij erop dat het jammer is dat het project nooit geëvalueerd werd. “Er werd geen onafhankelijke partij gevonden die dit op zich wilde nemen”, klinkt de verklaring daarover bij verschillende bronnen. “Het is belangrijk om nu lessen te trekken uit Uneus en een opvolger in de steigers te zetten", aldus Devos. "De grootste slachtoffers van het huidige drugsgeweld zijn net de meest kwetsbare inwoners van Sint-Gillis.”

Overkoepelende aanpak

“Uneus was een erg interessant project”, blikt de oud-burgemeester van Sint-Gillis en oorspronkelijke invoerder van het project Charles Picqué (PS) terug. Het idee was om in een lastige wijk politieagenten te zetten die zich enkel daarop focusten, dicht bij de gemeenschap stonden en zéér aanwezig waren.”

De kritiek op het project was volgens Picqué overroepen. “Veel aanvallen kwamen vanuit hoeken die zelf banden hadden met de drugswereld", zegt hij daarover. "De voormalige commissaris was toen als Vlaming een gemakkelijk doelwit voor verwijten van racisme."

Toch geeft de voormalige burgemeester toe dat het project ook geen mirakeloplossing was. Over de vraag of Uneus de huidige malaise had kunnen voorkomen, moet hij even denken. “Je moet er rekening mee houden dat de situatie veranderd is, en de drugshandel fel groeide. Misschien hadden we met de brigade beter kunnen anticiperen, maar voor hetzelfde geld hadden ze dit ook niet aangekund.”

Huidig burgemeester Spinette laat weten uit Uneus veel geleerd te hebben, maar dat er nu gekozen is voor een nieuwe aanpak. “Wij streven naar dezelfde effectiviteit en professionaliteit, maar meer overkoepelend. Uneus focuste op 1 wijk, maar wij concentreren ons op de hele zone Zuid."

De burgemeester wijst er tot slot op dat de huidige problemen niet meer over wijkdeals gaan maar over hele netwerken die moeten worden ontmanteld. "De nieuwe bendes maken meer gebruik van inwisselbare dealers waardoor contact moeilijker is. Onze politie heeft nu vooral nood aan versterking!"