Duitse uit Elsene wordt eerste vrouwelijke Commissievoorzitter

Het Europees Parlement heeft Ursula von der Leyen dinsdagavond in Straatsburg verkozen tot voorzitter van de Europese Commissie. De Duitse christendemocrate, geboren en getogen in Elsene, volgt Jean-Claude Juncker op aan het hoofd van het dagelijks bestuur van de Europese Unie. Von der Leyen haalde wel maar nipt de vereiste absolute meerderheid.

Vereerd en overweldigd, zo voelde von der Leyen zich na haar nipte overwinning. De Duitse, die geboren werd in Elsene en in de hoofdstad haar jeugd doorbracht, wordt de eerste vrouwelijke Commissievoorzitter. "De taak maakt me nederig. Het is een grote verantwoordelijkheid."

Duitse eurofiel

Von der Leyen is een felle voorvechter van een verenigd Europa. Er wacht haar echter nog werk om een groter draagvlak onder de Europese verkozenen te bereiken. Met 383 stemmen had von der Leyen maar negen stemmen op overschot. 327 Europarlementsleden stemden tegen haar voordracht. Ter vergelijking: de voordracht van Juncker werd vijf jaar geleden met 422 tegen 250 bij 47 onthoudingen goedgekeurd.

Von der Leyen werd begin deze maand door de staatshoofden en regeringsleiders van de 28 lidstaten quasi unaniem voorgedragen als hun kandidate om de komende vijf jaar de Commissie te leiden. Maar omdat de Duitse zich niet als topkandidaat aan de kiezer had gepresenteerd, stuitte haar voordracht op nogal wat weerstand in het parlement.

Steun van grootste fracties

Niettemin kreeg von der Leyen uiteindelijk rugdekking van de fractieleiders van de drie grootste politieke families in het Europese halfrond: haar eigen Europese Volkspartij (182 zetels), en ook de sociaaldemocratische fractie (153 zetels) en het liberaal-centristische Renew Europe (108 zetels).

Met name bij de socialisten waren er echter een aanzienlijk aantal verkozenen dat zich niet met de fractielijn kon verzoenen. Onder hen de drie Belgische leden, alsook de Duitsers, Fransen, Nederlanders, Oostenrijkers, Slovenen en Bulgaren. Samen beschikken die over ruim 40 zetels.

Anderzijds zou von der Leyen wel wat extra stemmen hebben opgeraapt bij parlementsleden die niet tot de traditionele politieke families behoren. Bij de Italiaanse Vijfsterrenbeweging (14 zetels) bijvoorbeeld, en naar verluidt ook bij leden van de Poolse regeringspartij PiS. Binnen hun conservatieve ECR-fractie onthielden de drie verkozenen van N-VA zich. "Centrumrechtse vrouw met aantal positieve punten in agenda, maar helaas te veel afwijkingen van het N-VA-programma voor een ja-stem", zo luidde het oordeel van Geert Bourgeois.

Europese klimaatwet

De uiterst linkse GUE, het uiterst rechtse ID en de groenen hadden dan weer op voorhand aangegeven dat von der Leyen niet op hun stem hoefde te rekenen. Wat ID betreft, toonde de Duitse zich "opgelucht". Op de groenen rekent von der Leyen wel nog, en die fractie laat de deur ook open voor samenwerking. "We zullen op constructieve basis samenwerken met de nieuwe voorzitter van de Commissie, maar zullen ook kritisch en veeleisend zijn over klimaatactie, het sociale Europa en de rechtsstaat", zo tweette Petra De Sutter na afloop.

In haar ultieme toespraak voor het Europees Parlement had von der Leyen dindagochtend beloofd om de komende vijf jaar van de aanpak van klimaatverandering een absolute prioriteit te maken. Ze stelde een eerste Europese klimaatwet in het vooruitzicht, meer ambitieuze doelstellingen voor de beperking van de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 en een volledig klimaatneutraal Europa tegen 2050.

Minimumloon en asielproblematiek

Tegelijkertijd wil ze Europa wapenen tegen oneerlijke concurrentie uit werelddelen die niet dezelfde ambitie delen. Hoewel loonvorming tot de nationale bevoegdheden behoort, wil von der Leyen zich ook inzetten voor de invoering van een minimumloon in elke lidstaat. Met een nieuw pact wil de opvolger van Juncker ook de diepe verdeeldheid onder de lidstaten over asiel en migratie overstijgen.

Ten slotte brak ze ook een lans voor een sterker Europa op het wereldtoneel, de verdediging van de rechtsstaat in de lidstaten en voor democratische hervormingen op Europees niveau. Tegen volgend jaar wil ze daarover een conferentie in de steigers zetten.

Portefeuilles verdelen

Von der Leyen kan nu van start gaan met de samenstelling van haar Commissie. Het is aan de lidstaten om een onderdaan voor te dragen als kandidaat-commissaris, maar de voorzitter beslist over de verdeling van de portefeuilles. Van huidige sterkhouders als Frans Timmermans en Margrethe Vestager is reeds bekend dat ze een topfunctie zullen behouden.

Na het zomerreces zullen alle kandidaten onderworpen worden aan een hoorzitting in het Europees Parlement. Het halfrond moet nadien de voltallige ploeg het vertrouwen schenken. De Commissie van von der Leyen moet op 1 november uit de startblokken schieten.

Eerder werd Charles Michel aangesteld als voorzitter van de Europese Raad. Die benoeming hoefde niet meer bekrachtigd te worden door het Parlement. Michel wordt na Herman Van Rompuy de tweede 'Europese president' uit België en volgt straks Donald Tusk op.