Franstalige lijsten verliezen terrein in de Rand

Franstalige lijsten verloren op 14 oktober duizenden stemmen in de Rand rond Brussel, vergeleken met de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2012. Als we ook de Vlaamse verkiezingen van 2014 bekijken is er eerder sprake van een stabilisatie. In de zes faciliteitengemeentes blijven Franstaligen goed scoren.

In de 19 gemeentes van de Rand rond Brussel lijkt een electorale verandering aan de gang. Na verschillende decennia van (soms stevige) groei voor Franstalige partijen is er nu op veel plaatsen een krimp bezig. Tussen de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 en 2018 verloren Franstalige lijsten ruim 4.300 stemmen, goed voor een krimp van ruim 2 procentpunt of 14 zetels minder. Ook bij de vorige verkiezingen in 2012 maakte BRUZZ al de analyse dat 'de olievlek opdroogde'.

Bij de provincieraadsverkiezingen valt dezelfde evolutie op, maar dan meer uitgesproken. Union des Francophones verloor in de Rand bijna 10.000 stemmen of 4,5 procentpunt. De lijst zakt van 19,2% in 2012 naar 14,7% bij de afgelopen verkiezingen.

De provinciale verkiezingen zijn meer geschikt voor een analyse van de veranderingen dan de gemeenteraadsverkiezingen, omdat de lijsten op het stembiljet in alle gemeentes dezelfde zijn. Iedereen in Vlaams-Brabant kan zo stemmen op UF.

Union: verlies en stabilisering

Een achteruitgang voor Franstalige lijsten, lijkt het dus. Al is er eerder sprake van stabilisatie op een lager aantal stemmen dan vroeger, want de echte achteruitgang was al bij de Vlaamse verkiezingen van 2014. Dat zegt politicoloog Bart Maddens van de KU Leuven.

"Ik was eigenlijk wat verrast dat het UF nu nog een zetel haalde in een simulatie voor het Vlaams Parlement, ik had verwacht dat de achteruitgang van de vorige verkiezingen zich zou voortzetten, mede ook doordat hun Vlaams parlementslid Christian Van Eyken verdacht wordt van moord. Maar vergeleken met de Vlaamse verkiezingen van 2014 gaat de partij eigenlijk licht vooruit. Het is dus nog niet einde verhaal."

Maddens merkt wel op dat de stijging van UF tussen 2014 en 2018 past in een patroon: de partij doet het altijd wat beter bij provinciale verkiezingen dan bij Vlaamse. Het is dus afwachten wat de partij in 2019 doet bij de Vlaamse verkiezingen. In de grafiek hieronder is de score van de partij in Vlaams-Brabant samengevat.

Brussel-Halle-Vilvoorde

Als verklaring voor de veranderingen wijst politicoloog Maddens naar de splitsing van het kiesarrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde. "Franstalige partijen zijn daardoor minder zichtbaar geworden, wat ervoor zorgt dat Franstaligen in de Rand vaker voor Nederlandstalige partijen stemmen."

Voor de splitsing stonden in de Rand alle Franstalige partijen (uit Brussel) op het stemformulier voor Kamerverkiezingen, nu is dat alleen nog Défi. (In de faciliteitengemeentes geldt nog een andere regeling.) Nederlandstalige lijsten domineren vandaag dus het formulier, en niet elke Franstalige is bereid om voor Défi te stemmen.

"Franstaligen zijn bij de Kamerverkiezingen minder gericht op Franstalige lijsten, en dat lijkt ook een effect te hebben op de Vlaamse en de provinciale verkiezingen, zelfs al is daar niets veranderd," zegt Maddens.

De Rand in detail

In de gemeenteraden is de daling vooral duidelijk in de 13 gemeentes zonder faciliteiten (min 3.000 stemmen). In Hoeilaart was er geen Franstalige lijst meer, in alle andere gemeentes behalve Beersel (+1 zetel) gingen die lijsten achteruit. In verschillende gemeentes ten noorden van Brussel komen al jaren geen Franstalige lijsten op.

In de zes gemeentes mét taalfaciliteiten ging het ook minder goed (min 1.300). Die daling kan bijna volledig verklaard worden door de uitslag in Kraainem, ten oosten van Brussel. Daar spatte de Franstalige eenheidslijst Union uiteen en ontstond een nieuwe tweetalige lijst. De overblijvende Franstalige lijst verloor ruim 1.300 stemmen (en haar absolute meerderheid).

In de andere faciliteitengemeentes blijven de Franstalige lijsten stabiel, met licht zetelverlies in Linkebeek, Drogenbos en Wezembeek-Oppem. In Sint-Genesius-Rode kon de lijst Intérêts Communaux een zetel winnen ten koste van de Vlaamse eenheidslijst.

Opvallend is het verdwijnen van heel wat Vlaamse eenheidslijsten in faciliteitengemeentes, en de opkomst van tweetalige lijsten. Zo was er geen eenheidslijst meer in Kraainem, Drogenbos en Linkebeek. Er kwamen heel wat tweetalige lijsten in de plaats.

Wijst dat op een prille communautaire vrede? Dat is moeilijk te zeggen, want er kunnen ook heel wat verschillende lokale kwesties spelen. Op nationaal vlak speelt het communautaire voorlopig geen grote rol, en dat zorgt op lokaal vlak mogelijk ook voor wat (tijdelijke?) rust.