Anderlecht: het trauma van Good Move

Van het vredige Neerpede tot het levendige Kuregem, Anderlecht is een grote gemeente met verschillende gezichten. De bestuurlijke uitdagingen zijn met armoede, mobiliteit en drugscriminaliteit groot. Burgemeester Fabrice Cumps (PS) is van plan om zijn sjerp te behouden, maar moet rekening houden met concurrentie op links en rechts.

De afgelopen zes jaar werd Anderlecht meermaals opgeschrikt door schietpartijen, maar die in de Wayezstraat een jaar geleden was veruit de brutaalste. Een man werd doorzeefd met zeventien kogels van een oorlogswapen. Drugscriminaliteit heeft de Anderlechtse actualiteit de voorbije legislatuur beheerst en veiligheid is, net als in 2018, een van de belangrijkste verkiezingsthema’s.

Rond het Zuidstation en in Kuregem nam de opkomst van crack explosieve proporties aan, in Peterbos kreeg de drugshandel een internationale dimensie. Die sociale woonwijk omschreef burgemeester Fabrice Cumps (PS) als een “drive-in” en dit jaar nam hij er maatregelen als een plaatsverbod en GAS-boetes voor kopers en gebruikers. De verhoogde politieaandacht leverde resultaat op, want eind juni kondigde het Brusselse parket aan dat een drugsbende met banden met Marseille was opgerold in Peterbos. “De drugshandel werd niet verbannen, maar een deel van de spanningen werd weggenomen,” zegt Cumps.

Peterbos is een van de vijftien gewestelijke drugshotspots. Met Clemenceau en het Zuidstation telt Anderlecht er zo drie. “In sommige wijken hebben dealers het voor het zeggen,” zegt Gaëtan Van Goidsenhoven van MR, de grootste oppositiepartij. “De situatie is al lang niet meer onder controle, en niet alleen in historisch moeilijke buurten.” Ook op plekken als het Bospark aan metrostation Aumale en het Sint-Guidoplein klagen buurtbewoners over drugsoverlast.

Verstoorde gemeenteraad

Niet alleen veiligheid, maar ook netheid noemt liberaal oppositieleider Van Goidsenhoven “een flagrante fail” in Anderlecht. Maar een misschien nog grotere mislukking was de invoering van het Good Move-circulatieplan in Kuregem, in de zomer van 2022. Met betonblokken in de hele wijk probeerde het gemeentebestuur nieuwe rijrichtingen en autoluwe straten af te dwingen. Dat zette een kleine burgeropstand in gang. Boze buurtbewoners haalden de betonblokken en nieuwe verkeersborden weg, en luidruchtig protest verstoorde de gemeenteraad geregeld. Onder heel wat bewoners van de wijk leefde het gevoel dat de nieuwe mobiliteitsmaatregelen zonder overleg waren ingevoerd, en dat het bestuur eerst andere problemen als netheid en veiligheid moest aanpakken.

“Het circulatieplan was net na de coronaperiode ingevoerd. Dat heeft de voorbereiding moeilijk gemaakt,” blikt Vooruit-schepen van Nederlandstalige Aangelegenheden, Economie en Financiën Bieke Comer terug op die periode. “Kuregem is de moeilijkste wijk van Anderlecht, een wijk die veel investeringen nodig heeft en misschien niet de beste wijk om een nieuw mobiliteitsconcept uit te testen.”

Alhoewel de meerderheidspartijen de principes van Good Move hadden opgenomen in het coalitieakkoord, besloot burgemeester Cumps snel om het circulatieplan, dat als testfase bedoeld was, terug te draaien. “Om de sociale cohesie te bewaren,” zei hij toen.

Volgens zijn grootste uitdager Gaëtan Van Goidsenhoven is die cohesie ruim twee jaar later niet hersteld. “De spanningen zijn helemaal nog niet weg. Good Move heeft een zwaar trauma veroorzaakt binnen de gemeente. Door de manier waarop het bestuur dat aanpakte, ontstond een diepe vertrouwensbreuk tussen de burger en de politiek.”

Ondanks de weerstand hield schepen van Mobiliteit Susanne Müller-Hübsch (Groen) naar eigen zeggen geen trauma over aan het mislukte circulatieplan. “We hebben er veel uit kunnen leren,” zegt ze. “Daarvoor had niemand in die wijk een mening over mobiliteit. We hebben een bewustzijn gecreëerd. We kunnen weer aan tafel gaan zitten met een publiek dat weet wat het wil.”

Het circulatieplan was niet de enige mobiliteitskwestie die de afgelopen bestuursperiode frictie veroorzaakte. De versmalling van de drukke Sylvain Dupuislaan werd snel teruggedraaid en het dossier van de Pierre Marchantbrug blijft aanslepen. Die kanaalbrug verbindt Klein Eiland met de Biestebroekwijk, de snelst groeiende wijk van het hele gewest. Door stabiliteitsproblemen mag autoverkeer sinds 2014 niet meer over de brug. Die groeide de afgelopen jaren uit tot een ontmoetingsplek, vlak naast de plaats waar het tijdelijke openluchtzwembad Flow staat.

Aftredend minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) wil dat ook zo houden, maar de gewestelijke plannen om van de Marchantbrug permanent een ontmoetingsplek en een voetgangers- en fietsersbrug te maken, blijven op verzet botsen van het gemeentebestuur.

“Het was niet altijd gemakkelijk, maar toch hebben wij een verschil kunnen maken,” blikt Müller-Hübsch terug. “De Wayezstraat is helemaal afgewerkt en we hebben op veel plekken ingezet op verkeersveiligheid en zachte mobiliteit. Op dat vlak is Anderlecht vandaag niet meer te herkennen.” De groene schepen staat achter de autovrije brug, in tegenstelling tot de andere meerderheidspartijen.

Zo zijn er nog dossiers waarover er binnen de coalitie van PS, Vooruit, Ecolo, Groen, Les Engagés en Défi onenigheid bestaat, zoals religieuze symbolen dragen binnen de administratie. Op eigen initiatief probeerde Ecolo-schepen Nadia Kammachi vorig jaar het hoofddoekenverbod af te schaffen, wat kwaad bloed zette bij de coalitiepartners. De oppositie sprak toen zelfs over een “conflictlegislatuur”.

Fabrice Cumps, die in 2020 Eric Tomas opvolgde, zal in elk geval proberen om de sjerp te behouden. De kans dat hij daar als lijsttrekker van PS-Vooruit – schepen Bieke Comer staat op de tweede plaats – in slaagt, is groot. Bij de Gewestverkiezingen in juni hield de PS alleszins stand in Anderlecht. Ook Nadia Kammachi ziet zichzelf als kandidaat-burgemeester. Zij trekt de Ecolo-Groen-lijst, schepen Müller-Hübsch staat op de derde plaats en Brussels parlementslid Celia Groothedde duwt die lijst. De vraag is hoeveel schade de Kuregemse Good Move-episode de groenen heeft toegebracht. In juni deelde Ecolo alvast in de brokken en ging de partij er bij de verkiezingen bijna tien procent achteruit.

De MR van Gaëtan Van Goidsenhoven ging er toen wel op vooruit. Zijn partij kreeg bij de verkiezingen op 9 juni ruim 6,5 procent meer stemmen in Anderlecht en in de gemeenteraad is MR-Open VLD de grootste fractie binnen de oppositie met 9 van de 47 zetels. De MR-lijst wordt niet alleen gesteund door Open VLD-kandidaten als Yago Bastin (plaats negen), maar ook door Les Engagés. De Franstalige humanisten zitten vandaag nog in de meerderheid en kwamen bij de vorige verkiezingen op met de socialisten, maar zijn dus van kamp veranderd. Ook CD&V staat op die lijst.

Woedestemmen

Volgens aftredend burgemeester Cumps draait de strijd tussen socialisten en liberalen in Anderlecht om de keuze voor een progressief of een conservatief stadsbeleid. Van Goidsenhoven, die ook in het Brussels parlement zit, ziet zichzelf als “de logische uitdager”. Van 2007 tot 2012 was hij al burgemeester. Alhoewel hij van op de oppositiebanken meer dan genoeg onderwerpen kreeg om campagne rond te voeren, is hij er niet helemaal gerust in. “Tijdens de deur-aan-deurrondes merk ik veel woede en wanhoop, maar wij zijn een bestuurspartij. De woedestemmen gaan vaak naar extreme partijen.”

Daarmee wijst de liberaal naar PTB/PVDA, die al een sterke fractie telt met zeven gemeenteraadsleden en in juni negen procent meer stemmen won, maar ook naar Team Fouad Ahidar, de grote verrassing van 9 juni. Zijn lijst deed het ook in Anderlecht erg goed en schuift op 13 oktober Chadi Cherfan naar voren als lijsttrekker. Nadine Van Lysebetten (ex-N-VA) is op plaats zes een opvallende naam.

Lijsttrekker van de N-VA-lijst is Sander Robenek. Gilles Verstraeten, het enige Anderlechtse gemeenteraadslid voor de partij, staat op drie. Daarnaast is het nog uitkijken naar de burgerlijst van Anderlecht Autrement, die vooral in Kuregem veel proteststemmen hoopt te lokken.