Groen wint in Brussel, maar Van den Brandt staat voor een aartsmoeilijke opdracht

De verkiezingen van zondag mogen om verschillende redenen historisch worden genoemd, ook in Brussel. MR maakte haar belofte waar, Groen mag zich een fiere winnaar noemen en Team Fouad Ahidar doet het verrassend goed. Maar de uitslagen maken de coalitievorming er niet meteen makkelijker op.

Groen en MR zijn afgetekend de winnaars in Brussel. Zij zijn aan zet om de volgende Brusselse regering te vormen. De formatie in Brussel is ‘confederaal’ van aard. Er moet een Nederlandstalige én een Franstalige meerderheid worden gevormd vooraleer de partijen samen aan tafel gaan zitten.

Dat heeft in het verleden wel vaker tot bonte coalities geleid, waarbij de politieke families meer niet dan wel samen in de meerderheid zaten. Groen in de oppositie en Ecolo in de meerderheid. Open VLD in de meerderheid, met MR in de oppositie, of zelfs Vooruit in de oppositie met PS in de meerderheid.

Dat zal deze keer niet anders zijn.

Presidentiële campagne

MR heeft haar belofte waargemaakt. In 2019, toen de partij een historische nederlaag haalde in Brussel, met amper 16,8 procent van de stemmen, zwoer de partij om er in 2024 weer bij te zijn. De partij ging vanaf dag één van deur tot deur om met de kiezer in gesprek te gaan, ook met de kiezer met migratieachtergrond, die ze in 2019 helemaal uit het oog was verloren.

Haalde de jonge David Leisterh in 2019 minder dan tweeduizend voorkeurstemmen, dan heeft hij er vandaag maar liefst tien keer meer. Dat is te danken aan een wat presidentiële campagne, waarbij Leisterh zich bedachtzaam, soms met een kwinkslag, en goed tweetalig, als de nieuwe kandidaat-minister-president aan de kiezer presenteerde.

Leisterh, die goed bevriend is met Georges-Louis Bouchez, kon profiteren van de manier waarop de MR in het hele Franstalige landsgedeelte naar boven werd gestuwd, maar legde daarbij eigen accenten. Minder onstuimig dan de MR-voorzitter, meer pragmatisch.

Centrumrechtse as

Leisterh, die dus ‘formateur’ is van de nieuwe Brusselse regering, legt ook vandaag nog niet al zijn kaarten op tafel. Toch ligt de coalitie aan Franstalige kant in Brussel voor de hand. MR zal ongetwijfeld federaal en in Wallonië met Les Engagés in zee willen gaan. Door de aardverschuiving in het Franstalige landsgedeelte halen beide partijen er samen zelfs een meerderheid. Die centrumrechtse as MR-Les Engagés kan ook voor een nieuwe Brusselse regering de basis vormen.

Een samenwerking met de Parti Socialiste is ook een optie. De partij, die in Wallonië verloor, doet het al bij al nog goed in de hoofdstad. Ze wordt niet afgestraft voor het regeerbeleid en haalt opvallend meer stemmen dan in de peiling. Toch gaf partijvoorzitter Paul Magnette maandag vanwege het slechte resultaat in Wallonië aan "a priori" op alle niveaus voor de oppositie te kiezen.

De Brusselse regering staat voor grote budgettaire uitdagingen. Om twee redenen kan het interessant zijn om de PS dan wel mee aan boord te hebben. De PS heeft na 35 jaar regeringsdeelname in Brussel zowat overal de touwtjes in handen in de administraties. Die partij kan je dan beter mee hebben om de broodnodige hervormingen door te voeren. Twee: door de PS mee in bad te trekken, krijgt de MR ook rugdekking, want voor een groot deel van de Brusselaars kunnen die hervormingen pijn doen.

De PS zal dan wel Ecolo, dat zwaar verloren heeft, en de PTB die er in Brussels fors op vooruitgaat als oppositiepartijen moeten dulden. De partij zal een gewiekst spel moeten spelen om macht te kunnen uitoefenen zonder te hard op de linkerflank te worden aangevallen.

In het gareel

De grootste moeilijkheden na deze uitslag liggen echter aan Nederlandstalige kant. Lijsttrekker Elke Van den Brandt van Groen mag zich de fiere winnaar noemen van deze verkiezing. De partij gaat erop vooruit en haalt zelfs van op een zeer moeilijke derde plaats voor de Kamer een zetel binnen voor Tinne Van der Straeten. Dat is ongezien.

Kortom, de Nederlandstalige Brusselaars hebben Groen een duidelijk signaal gegeven dat ze het beleid van de afgelopen legislatuur wel hebben gesmaakt. Daar is Ecolo voor alle duidelijkheid niet in geslaagd. Hoe dat komt, valt niet zo eenvoudig te verklaren. Ecolo was erg afwezig in de campagne en voerde campagne met de billen dichtgeknepen, uit angst om te worden aangevallen door PTB op het hele Good Move-debacle. Daar kon Groen, dat de circulatieplannen ronduit is blijven verdedigen, juist van profiteren.

Toch staat Van den Brandt voor een aartsmoeilijke opdracht. Ze zal ten eerste in zee moeten met Team Fouad Ahidar, dat met drie zetels vrijwel incontournable is voor een Brusselse meerderheid aan Vlaamse kant. Met Fouad Ahidar valt zeker te spreken. Hij is gepokt en gemazeld in de Brusselse politiek. Tactisch, maar compromisbereid. Hij is de man die met iedereen door één deur kan.

Tegelijkertijd heeft hij een gloednieuwe partij opgericht, met drie gekozenen. Hij zal die parlementsleden in het gareel moeten houden en dan ook nog eens een kabinet moeten vormen. Dat is voor elke nieuwe partij moeilijk, want daarvoor moet ook het juiste personeel gevonden worden, dat het Brusselse terrein kent en voldoende expertise heeft. Machtspartijen kunnen daarvoor plukken uit hun jarenlang landelijk opgebouwde netwerk, dat wordt voor Fouad Ahidar een ander paar mouwen.

Ahidar versus de MR

Tweede moeilijkheid voor Van den Brandt: er moet ook een akkoord worden gevonden met de Franstalige coalitiepartners. En dus moet Ahidar ook mee aan tafel met de MR, die een expliciete campagne heeft gevoerd richting moslims. De hoofddoek aan het loket, het verbod op onverdoofd slachten: er zijn genoeg thema’s die de coalitiegesprekken zeer moeilijk zullen maken. Bovendien heeft Ahidar een klacht aan zijn been voor mogelijk antisemitische uitspraken. Hoe de MR, die goed ligt bij joodse gemeenschap en bovendien een strikte scheiding van kerk en staat voorstaat, met Ahidar deals zal kunnen sluiten blijft een open vraag.

Derde moeilijkheid voor Van den Brandt: ze komt in een regering terecht met partijen die Good Move liefst helemaal in de vuilnisbak kieperen: PS, MR, Fouad Ahidar, Les Engagés. Het zal erg moeilijk worden om het voluntaristische mobiliteitsbeleid van de afgelopen legislatuur te herhalen.

En dan zijn er nog de twee verliezende regeringspartijen Open VLD en Vooruit, waarvan minstens een partij zal moeten worden opgevist voor de nieuwe Brusselse regering. Allebei verliezen ze zo’n 23 procent van hun stemmen tegenover 2019. Van Open VLD lag dat enigszins in de lijn der verwachtingen. De partij kon niet meer rekenen op stemmentrekkers uit 2019 als Els Ampe of Guy Vanhengel, en Sven Gatz heeft als begrotingsminister geen goed parcours gelopen.

Schade voor Vooruit

Vooruit, dat nochtans een prima campagne heeft gevoerd, heeft het verlies van Fouad Ahidar niet kunnen opvangen. Wat daar is gebeurd vergt een diepere analyse, maar zeker is dat de nieuwe koers die Vooruit in Vlaanderen is gaan voeren de Brusselse Vooruit geen goed heeft gedaan. De uitspraken van Conner Rousseau over Molenbeek zinderen ongetwijfeld bij velen nog na.

Hoe je het draait of keert: Fouad Ahidar naar de exit duwen na zijn stemming in het Brussels parlement over het onverdoofd slachten, heeft de partij in Brussel veel schade toegebracht. In die zin kan Ahidars spectaculaire overwinning ook als een zoete wraak worden gezien op Vooruit.

Toch hoorden we Ahidar, weliswaar wat geëmotioneerd, op verkiezingsavond de deur voor Vooruit niet helemaal dichtgooien. Ook al om die reden mogen we stellen dat het bijzondere verkiezingen waren.