Hulplijn voor de formateurs (3), Brigitte Grouwels: ‘Zit vroeg samen met de Franstaligen'

Zondag sneuvelt het record van langste Brusselse regeringsvorming. Dat staat nu nog op naam van de regering-Vervoort II, die in de zomer van 2014 56 dagen nodig had om tot een akkoord te komen. BRUZZ biedt deze week de formateurs Elke Van den Brandt (Groen) en David Leisterh (MR) elke dag een nieuwe hulplijn, met raad van voormalige collega's die ooit op hun stoel zaten. Vandaag: oud-senator Brigitte Grouwels, die tien jaar voor CD&V in de Brusselse regering zat. Een ingeweken Limburgse met een hart voor de hoofdstad: “Ik volg het nog steeds hoor, Brussel blijft me boeien.”

Hoe ging het eraan toe toen u mee een regering vormde?

"Voor ik zelf hoofdonderhandelaar werd voor mijn partij in 2014, had ik daarvoor al meerdere formaties meegemaakt. De werkwijze was steeds dezelfde. De formateur van de grootste partij legde een nota neer, op basis van die tekst werd onderhandeld. We zaten met twee onderhandelaars per partij aan tafel. En dan was er per onderwerp nog een expert die achter ons zat.

Inhoudelijk was mijn partij altijd goed voorbereid. We gingen er namelijk bij elke verkiezing vanuit dat de kans bestond dat we in de regering konden komen. Maar, qua sfeer aan tafel was er toch een groot verschil tussen de gesprekken geleid door Charles Picqué (PS) en die door Jacques Simonet (MR). Onder leiding van Simonet kwam er bijvoorbeeld een traiteur langs voor de maaltijden en dronken we wel eens wijn aan de onderhandelingstafel. Bij die diners werd ook wel verder gepraat over de kwesties die nog op tafel lagen, vaak kwamen we pas in die meer gemoedelijke sfeer tot een akkoord.

Het contrast met de heel sobere Picqué kon bijna niet groter zijn. We mochten al blij zijn dat er water en koffie was, ‘s avonds liet hij fastfood leveren. Na een aantal weken elke avond fastfood te hebben gegeten waren we het zo beu dat we gewoon de stad zijn ingetrokken om op restaurant te gaan."

Waarom ging het toen een pak sneller dan vandaag?

"Het was al vrij duidelijk wie met wie in zee zou gaan, zowel aan Vlaamse als aan Franstalige zijde, daar verloren we weinig tijd mee. Toen ik mee onderhandelde verliepen de formatiegesprekken doorgaans in een positieve sfeer. Er werd op een hoofse manier gediscussieerd en goed naar elkaar geluisterd. Iedereen had goesting om in de meerderheid te zitten en aan de slag te gaan.

Nu vind ik het bijna onbetamelijk hoe lang het allemaal duurt. Het is de eerste keer dat het echt op een patstelling lijkt in Brussel. Misschien dat het ook aan de timing ligt. De PS, bijvoorbeeld, lijkt er belang bij te hebben om pas na de gemeenteraadsverkiezingen een regering rond te krijgen. Maar dat is niet in het belang van de Brusselaar, er ligt nog genoeg werk op tafel, bijvoorbeeld op vlak van de begroting."

Wat was de moeilijkste knoop destijds?

"Het belangrijkste punt van discussie in 2009 was de geluidsoverlast door nachtvluchten. Daar stonden de Vlaamse en Franstalige partijen lijnrecht tegenover elkaar. Ik erken zeker dat er overlast was in bepaalde wijken door die nachtvluchten, maar op dat punt werden de inwoners toen echt opgehitst door bepaalde partijen aan Franstalige zijde.

Aanvankelijk leken die partijen, en de groenen, dan ook Brussels Airport helemaal te willen stilleggen ‘s nachts. Terwijl de Vlaamse partijen toch vooral het economische belang van die luchthaven voor Brussel benadrukten. Dat zorgde voor felle discussies.

Uiteindelijk zijn we toch tot een compromis gekomen, want iedereen wil minder geluidsoverlast. Bij de volgende regeringsonderhandeling, in 2014, trok toenmalig formateur Rudi Vervoort (PS) ook de kaart van het economisch belang van de luchthaven, waardoor de kwestie minder sterk speelde. Communautaire thema’s waren in het algemeen minder aanwezig in 2014, dat vergemakkelijkte de zaken."

Activeringsbeleid

"Een ander twistpunt dat ik me nog kan herinneren was de aanpak van de jeugdwerkloosheid. Wij met CD&V wilden daarvoor een fors activeringsbeleid voeren, naar Vlaams voorbeeld. Maar de PS, met Philippe Moureaux op kop, was daar niet voor te vinden. Hij zei me letterlijk dat we de werklozen met rust moesten laten, dat de situatie al erg genoeg was en dat er toch geen werk te vinden was.

Daarop heb ik hem proberen te overtuigen dat er wel werk te vinden was, bijvoorbeeld in Vlaams-Brabant, en ook dat werk vinden bijdraagt aan de menselijke waardigheid. Moureaux had daar op termijn wel oren naar, hij was een intelligente man, die openstand voor argumenten."

Even naar het heden springen, hoe zou u met de politieke kaarten van vandaag aan de slag gaan?

"Alle partijen zullen zich creatief en flexibel moeten opstellen om tot een akkoord te komen. Ze moeten nu vooral zo snel mogelijk bepalen wie uiteindelijk met wie in zee gaat. Dat ze dat in deze fase nog niet weten, is erg. Daar mogen ze niet mee talmen.

Ze moeten ook eens ernstig bekijken welk vlees ze in de kuip hebben met Fouad Ahidar. Ik vind het verkeerd dat sommige partijen al op voorhand hebben besloten dat ze niet met hem willen praten. Hij is een nieuwe factor, ze kunnen op zijn minst eens aftasten of er genoeg raakvlakken zijn.

De vraag blijft wel of een formule met hem een stabiele meerderheid kan opleveren. Hij draait al lang mee, maar hoe zeker kunnen we zijn dat een van zijn onervaren collega-parlementsleden niet halverwege overloopt naar de oppositie?"

Met drie of met vier

"En als het niet met drie kan, dan maar met vier. Ik ben zeker dat er daarvoor een creatieve oplossing te vinden is. Ik zie bijvoorbeeld veel in de piste van een vierde ministerpost aan Nederlandstalige zijde, met een goed afgebakende speciale opdracht.

Die persoon zou een aanslepende problematiek kunnen aanpakken die nu verspreid zit over verschillende bevoegdheden. Bijvoorbeeld de onveiligheid rond het Zuidstation, de de drugsproblematiek op straat of de nieuwe metrolijn. Die post zou dat probleem meteen een gezicht geven. Die persoon is dan ook meteen de aangewezen figuur om te onderhandelen met de andere bestuursniveaus over een oplossing.

De Franstalige partijen moeten dan ook begrip opbrengen voor het feit dat het aan Vlaamse kant zo ingewikkeld is. De bevoegdheidspaketten van de Brusselse regeringsleden zijn al vrij uitgebreid, dus een soort bevoegdheidsoverschrijdende commissaris kan daar voor verlichting zorgen. Ik zie daarin echt een uitkomst."

Welke tips heeft u nog voor informateurs Elke Van den Brandt en David Leisterh?

"Mijn eerste tip is om niet lang te wachten om met de Vlaamse en Franstalige partijen samen te zitten. In 2009 begingen we de vergissing door te laat met de Franstaligen af te toetsen. Zij waren al eerder uit de startblokken geschoten en hadden onder elkaar al een volledige basistekst voor het hele Gewest afgesproken. Alles was al doorgesproken en afgeklopt.

Daar waren we met de Vlaamse partijen toen zo verontwaardigd over dat we hebben geëist om terug van nul te beginnen. En dat hebben we gedaan. Eén Franstalige partij was daar toen best tevreden over, want zo hebben zij nog enkele van hun programmapunten in het akkoord kunnen krijgen.

Ik wil bovendien nog meegeven dat ook een krappe meerderheid kan werken. Ik heb zelf in een Vlaamse regering gezeten met maar één zetel op overschot (de regering-Van den Brande IV met CVP en SP, red.), dat was heel krap. En dat lukte toch, omdat de twee deelnemende partijen al heel wat bestuurservaring hadden en wisten hoe ze de discussies binnenskamers moesten houden."