Nick Trachet: zilver

Zilveren bestek, zilveren schalen of koffiekannen, feestelijk zijn ze zeker. Het warme wit van echt zilver is aantrekkelijk, schitterend in elke zin van dat woord. Maar is het ook nog wat anders dan pronkerig en aangenaam om naar te kijken?

Op de schoolbanken moest ik ‘Les misérables’ van Victor Hugo lezen, gelukkig in een verkorte versie. Daarvan bleef bij mij één bepaalde scène hangen. Ik zocht hem recentelijk op.

Jean Valjean, een galeiboef, heeft onderdak gekregen bij de bisschop van Digne, een zeer liefdadig man. Wanneer het ochtend wordt, blijkt Valjean verdwenen met het zilverwerk waar hij de vorige avond nog mocht mee souperen. De bisschop schijnt het zich weinig aan te trekken.

De meid, Madame Magloire, klaagt de situatie aan:
Magloire: “Maar van wat gaat monseigneur nu eten?”
Bisschop: “Tja, is er geen servies in tin?”
Magloire (schouders ophalend): “Tin heeft een geur.”
Bisschop: “IJzer dan?”
Magloire (grimas makend): “IJzer heeft een smaak.”
Bisschop: “Goed dan, we zullen hout gebruiken.”

Die eenvoudige opsomming toont aan dat er meer is aan zilver dan pronkzucht en schitter. Vandaag eten we niet meer van zilveren borden, ook niet bij grote gelegenheden. Dat komt omdat porselein en aardewerk zoveel verbeterd zijn in de afgelopen tweehonderd jaar. Maar als bestek is zilver nog best in trek. Een zilveren lepel, mes en vork werden vroeger, jaar na jaar, cadeau gedaan aan de dochter des huizes met haar verjaardag ‘voor de uitzet’. Zo had ze een feestbestek tegen de tijd dat ze ging trouwen.

En er is nog meer. Enkele jaren geleden sta ik rond te kijken in een ambachtelijke fabriek waar paling wordt gerookt. Op de fileertafel ligt een zilveren lepel. Daarmee wordt de paling van de huid geschraapt, in één vloeiende beweging. “Belangrijk dat die van zilver is”, zegt de baas van het atelier, “want zilver doodt bacteriën.”

Echt waar? Het blijkt van wel. Men weet al lang dat zilver en vooral zilverzouten infecties tegengaan. Zilver is een antibioticum dat gebruikt wordt in operatiemateriaal, het vervangt chloor om water te desinfecteren, werd gebruikt in tandvullingen en in verband voor wonden. Ook de zouten vinden hun toepassingen. Zilvernitraat is nog te krijgen als neus- en oogdruppels. Door de opkomst van de moderne antibiotica na de Tweede Wereldoorlog verslapte de aandacht voor dat - toch wel dure - medicijn. Misschien is het verhaal dat je weerwolven doodt met zilveren kogels hier ook van afkomstig?

Zo kwam zilver terecht in de alternatieve geneeskunde. Maar er zijn mensen die overdrijven. Wie te veel zilver gebruikt, riskeert argyria, het verkleuren van de huid tot grijs of blauw, een onomkeerbaar proces. Waar de aandoening vroeger alleen voorkwam bij werkers in de zilverindustrie, is er een beroemd voorbeeld opgestaan in de Amerikaanse politiek.

Ene Stan Jones, die in 2000 en 2004 zonder succes een gooi deed naar de post van gouverneur van Montana, experimenteerde thuis met colloïdaal zilver als alternatief geneesmiddel. Als gevolg daarvan werd hij helemaal grijsblauw en gaat tegenwoordig door het leven als ‘the Smurf’. Als je googelt op argyria vind je nog andere voorbeelden. Maar een beetje zilver kan dus geen kwaad.

Het enige echte nadeel van zilveren bestek is, dat het zwart wordt, vooral in contact met zwavelhoudend voedsel (spruitjes, eieren, asperges) komen er vlekken op het bestek. Na jaren in de kast wordt zilver ook zwart.

Om dat te herstellen, vond ik in een boekje het volgende trucje. Het werd opgetekend in 1988 door Dr. Peter Fowler, professor experimentele fysica van de universiteit van Bristol (UK).

Leg de schoon te maken zilveren voorwerpen op een blad aluminiumfolie in een niet geleidende kom (plastic, pyrex,...). Elk voorwerp moet in contact zijn met de folie. Doe er tafelzout bij en overgiet met kokend water. Het effect is verbluffend. De zwavel verdwijnt onmiddellijk in de lucht door elektrolyse, vergezeld van een geur van rotte eieren. Het zilver kruipt netjes weer op zijn plaats in het voorwerp. De zweem die soms achterblijft gaat eraf in de vaat. En zo schittert ons bestek weer aan tafel. Smakelijk.