Zinnekespraat: Brussel, het lelijke eendje?

Brussel is jarenlang in naam van het hoger landsbelang bestuurd. Tot 1989 werden de negentien gemeenten door de Belgische staat geregeld. Ik laat de periode van koning-urbanist Leopold II nog even terzijde. De staat zorgde voor een Noord-Zuid verbinding die vanaf 1911 en tussen 1935 en 1952 het stadsweefsel traumatiseerde. Dan kwamen de werken voor de Expo 58. In 1965 wordt het Volkshuis van Horta vervangen door de 26 verdiepingen van de Zaveltoren. De Belgische staat transformeert samen met private promotoren de Leopoldwijk tot Europawijk. In de jaren zeventig gaf eerste minister Van den Boeynants toelating voor de sloop van 50 hectare Noordwijk voor het megalomane WTC-project. Evenzoveel urbanistische en architecturale catastrofes.

Gewest als ommekeer
Het is pas met de oprichting van een zelfstandig gewest in 1989 dat er enigszins verandering kwam. Niet dat het Brusselse beleid plots een voorbeeld werd van samenhang en kwaliteit. Maar bewoners en buurtcomités werden gehoord. Monumentenzorg kreeg een plaats. Er kwam een gewestelijk ontwikkelingsplan (GewOP). De wijkcontracten zorgden voor publieke investeringen in de volksbuurten. Het is dus volkomen begrijpelijk en gerechtvaardigd dat er grote argwaan bestaat tegen elk project van betutteling vanuit de Staat of de andere gewesten.

Het is trouwens ook het bestaan van het gewest dat heeft bijgedragen tot een communautaire pacificatie. Want laten we wel wezen: er wordt veel geroepen in de media en in de pers, maar we leven hier goed samen. Zeer zeker, de communautaire samenwerking is lamentabel en kan veel beter, de negentien gemeenten zijn niet de beste bestuursvorm, maar dat alles is zoveel beter dan het voormalige bestuur van de koning of van de Belgische regering! De zeggenschap van de Brusselaars moet dus worden gevrijwaard.

Laten we van daaruit dan het bestuur verbeteren: dat het gewest haar volle bevoegdheden opneemt zowel tegenover de private sector als tegenover de gemeenten. Laat een Brussels ontwikkelingsplan de speelruimte voor gemeenschappen afbakenen. Organiseer een interne staatshervorming waarin substantiële gemeentelijke bevoegdheden naar het gewest gaan, waarbij de gemeentegrenzen worden hertekend, waarin de 118 wijken ten volle een plaats krijgen. Die bevoegdheden zijn er. Dat beleid kan worden gevoerd. Waarop wacht de Brusselse politiek?

Er is geen Brusselse politiek
De Brusselse politiek zit gevangen in de Belgo-Belgische communautaire dwangbuis, die steunt op wantrouwen en angst. Dat leidt tot immobilisme en verstarring. De politiek is er niet in geslaagd de grote sociale en economische transformaties van de laatste decennia op te volgen. Dat geldt voor alle politieke partijen aan beide zijden van de taalgrens!

De grootste dynamiek zit in een zeer actieve en veelvormige civiele maatschappij. Daar is de grote mentaliteitsverandering te onderkennen. Een gegeven dat al te weinig doorsijpelt via de etnocentrische media, of doorheen de apartheid in de politieke wereld. Een socio-culturele werkelijkheid die haar eigen politieke uitdrukking zoekt. In 2007 via de oproep "Nous existons-Wij bestaan-We exist" met onmiddellijk meer dan 10.000 handtekeningen. Via de denktank Aula Magna die al zes jaar actief is. Via het proces van de Staten-Generaal in 2008-2009 met 16 wetenschappelijke nota's, 26.000 lezers, 16 discussieavonden, twee studiedagen, een slotcongres en een duidelijke eindtekst. (Herinner U het politieke belang van het Congres van Brusselse Vlamingen in 1975). De revolutie in de artistieke wereld met het Brussels Kunstenoverleg, het Brussels cultureel akkoord, en uiteindelijk het Cultuurplan. De Business Route 2018 for Metropolitan Brussels van de ondernemerswereld. De gezamenlijke acties van de Brusselse vakbonden. De partij Pro Bruxsel. De webkrant Brussels Voice. De beweging Niet in Onze Naam. De vele tribunes in de pers.

De dissidentie groeit. Vraag in Vlaanderen wie daarover is ingelicht? Vraag in Brussel wie daarop wil ingaan? Media en politiek willen vooral hun eigen continuïteit tonen. Maar de onderstroom is anders. Brussel is op zoek naar verwoording, naar een expressie. Vele duizenden Brusselaars ervaren die grote kloof tussen hun dagelijks leven en de representatie ervan in de publieke opinie.

Brussel is een stad vol kansen en potentie. Het actieve deel van de bevolking vraagt om een toekomstgericht project. Iets dat mensen kan mobiliseren. Een dynamiek. Dus geen nieuw GewOP van planners en kabinetten. Dus geen nieuwe gemeenteraadsverkiezingen in 2012 zonder samenhangende inzet. Maar een discussie over de demografische boom en een jeugdige stad. Een gedurfde aanpak van de onderwijscrisis of de woningnood. Een echte omslag in de mobiliteitplanning. Een samenhangend project voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling van de kanaalzone. Er zijn zovele dossiers belangrijker dan de Belgische stammentwisten. Niet in onze naam! En vooral: niet op onze rug! Het is tijd dat Brussel zich losrukt uit het Belgische moeras. En laten we vooral de les van het sprookje niet vergeten: het lelijke eendje bleek wel een zwaan te zijn! En hiermee neem ik hoopvol afscheid van dit forum.

Postscriptum: Overigens zie je aan de perikelen in het voetbal dat wanneer je de competitie door de bedrijfsbelangen laat organiseren elke fair play zoek raakt. Zelfregulatie van competitie bestaat niet. Er zijn externe regels nodig.

Eric Corijn is hoogleraar Sociale en Culturele Geografie aan de VUB en directeur van de onderzoeksgroep Cosmopolis. De komende weken wisselen Eric Corijn en filmmaakster Saddie Choua elkaar op brusselnieuws.be af als gastcolumnisten. U vindt Corijns bijdrage vandaag online; Saddie Choua is volgende week aan de beurt.