Alexandrië in de vervlogen toekomende tijd

Geen grandeur van weleer, geen granieten kolos van Ramses II en ook geen zevende wereldwonder. Alexandrië: vervlogen toekomsten is een ander soort historische tentoonstelling dan we van Bozar gewend zijn.

Kriskras tussen een paar honderd archeologische vondsten, waaronder potten en een bronzen beeldje van Alexander de Grote, maar hoegenaamd niets spectaculairs, peilen zeventien levende kunstenaars naar een soort “metahistorie” van Alexandrië. De meesten zijn kunstenaressen en koesteren een historisch bewustzijn dat wij in Brussel jammer genoeg te weinig kennen, met tijden die wij niet gebruiken, zoals de “vervlogen toekomende tijd.” Hopelijk zullen de bezoekers mee zijn.

De Pools-Egyptische filmmaakster Jasmina Metwaly illustreert de verstrengeling tussen toekomst en verleden in Alexandrië met het megalomane project van een onderwatermuseum, een idee van oud-dictator Hosni Moebarak. Het zal er hoogstwaarschijnlijk nooit komen en daarmee is het project zelf ook een voorbeeld van die “vervlogen toekomst.”

Zelf is Metwaly in 2011 voor de censuur naar Berlijn uitgeweken, maar ze blijft wel dromen. Alexandrië is van de onafhankelijkheid in 1922 tot de Egyptische revolutie van 2011 altijd als eerste op de barricaden gaan staan. Maar de barometer staat nu al een hele poos op slecht weer. Mona Marzouk vindt in haar muurschilderingen nieuwe vormen uit die “misschien ooit zullen bestaan.” Het laatste wat Alexandrijnse vrouwen zouden doen, is de hoop laten varen.

Intussen ligt de stad van de Ptolemaeën verzonken onder de Middellandse Zee en is de mythische miljoenenstad al ettelijke keren uit haar zompige bodem herrezen. Geen wonder dat Alexandrië verledens en toekomsten in het meervoud schrijft. Van de smeltkroes van culturen die ze ook altijd geweest is, noemt curator Arnaud Quertinmont uit het Waalse Mariemont Brussel “een verre echo.”

De Egyptische Hoge Raad van Oudheden laat sinds kort geen historisch erfgoed meer het land uitgaan. Dus komen de stukken voor deze tentoonstelling uit Europese collecties, sommige uit Mariemont, dat een bijhuis is van het Museum Kunst en Geschiedenis in het Jubelpark, andere uit het MUCEM in Marseille.

Exact 200 jaar na de publicatie van het hiëroglifisch alfabet door Jean-François Champollion en 100 jaar na de ontdekking van het graf van Toetanchamon door Howard Carter blijven wij in Bozar nogal op onze honger zitten. Maar niet getreurd. Het Jubelpark is altijd een aanrader. En in Thurn en Taxis kan je de hele blingblinguitzet van Toetanchamon gaan zien, zij het in 3D-reproducties.