Asshole-in-one: Bram Algoed en Micah Stahl strippen de toxische man

Jarenlang belastte het trans-Atlantische verbond tussen Geslepen Potlood Bram Algoed en scenarist Micah Stahl uit Los Angeles de breedband met dick pics, gebotoxte holes, foute moppen en tenenkrommende vulgariteiten om vandaag de echte wereld in de billen te knijpen met het gepast getitelde Assholes. “Van onze uitgeverij mocht het allemaal nog een tikje vuiler. Dat hebben ze maar één keer moeten vragen.”

“Daaag,” klinkt het in de huiskamer van Bram Algoed. Zijn zoontje Oskar is klaar om de deur uit te gaan en ontlokt aan Micah Stahl – via een trans-Atlantisch Skype-lijntje verbonden met de Brusselse ether – een geut schamper mededogen. “Hoe? Gaat hij naar het werk? Tja, maandag, hè… Iemand moet brood op de plank brengen.”

Het uitgedeelde prikje is een gekoesterde gewoonte. Zo ook de Skype-verbinding tussen de bijna-middernachtse donkerte in Los Angeles en het vroege ochtendgloren in Brussel. Nog voor corona het oplegde, beheerste afstand de manier van samenwerken tussen Bram Algoed, tekenaar en stabiele steunbeer van het Schaarbeekse stripatelier De Geslepen Potloden, en Micah Stahl, scenarist uit Los Angeles en oud-student aan de illustratie- en stripafdeling van Sint-Lukas Brussel.

Zopas kwam uit die samenwerking Assholes voort, een strip die in tijden van stoere praat over te grabben pussies, op te kuisen vluchtelingen en andere bagger een forse middelvinger aan de pols lijkt te hebben. En die “totaal ongepast” is opgedragen aan de kleine Oskar. Om kort te gaan: in Assholes dropt het olijke Belgisch-Amerikaanse duo twee beroemde, met nogal wat -ismen bedeelde televisiepresentatoren – de oversekste Amerikaan Chuck Atkins en de Britse Donald Trump-lookalike Simon Kennedy – in golfclub De Koninklijke Maraboe. Achttien holes lang wordt vanachter een stel venijnig scherpe, gebleachte tanden een overvloed aan foute, tenenkrommende en ronduit ontoelaatbare drek over het feilloos gekortwiekte gras uitgestort. Lees: “rauwe hotdogs” en “foefjes in eigen nat”, niet al te subtiel op smaak gebracht met een flinke snuif narcisme, een toef vrouwenhaat, een vleugje ranzige locker room talk en wat doordeweeks racisme.

Euh, gasten, wat stond er in heresnaam in jullie subsidiedossier voor Literatuur Vlaanderen?
Bram Algoed: Waanzin, hè! Dat was precies mijn idee: waarom hebben ze ons die beurs toegekend? (Lacht) Tja, ze geloofden er duidelijk in. Ze hebben ons zelfs gevraagd om het allemaal nog een tikje scherper en vuiler te maken. (Lacht) Micah heeft het scenario geschreven vóór Donald Trump president was en er sprake was van Weinstein en #MeToo. Omdat de wereld op dat vlak plots sneller begon te draaien, vonden zij dat wij ook een versnelling hoger moesten schakelen.
Micah Stahl: In het begin was het verhaal nog wat te kunstig, denk ik. Het oorspronkelijke idee dateert ook van 2013, een eeuwigheid geleden.

Wat was de originele insteek?
Stahl: Voor mij ging het altijd over beroemdheid, over hoe je een persoonlijkheid ontwikkelt buiten jezelf die anders is dan wat er zich binnenin bevindt en hoe moeilijk het is om die twee met elkaar te verzoenen. We dragen in de openbare ruimte allemaal een ‘versie’ van onszelf uit, maar bij celebs neemt hun publieke zelf het haast helemaal over. Het toeval wil dat we nu in een tijd leven waarin Trump net door zijn zogezegde ‘authenticiteit’ een ongelofelijke aantrekkingskracht uitoefent op het publiek. Maar is die ‘echte’ Trump echt of is hij een fictie?

Wat er ook van zij, de fictie die Trump creëert, wordt voor heel wat mensen wel degelijk een werkelijkheid. En er is niets meer dat hen kan overtuigen van het tegendeel.
Stahl: Precies. En daarmee doemt ook de veel beangstigendere vraag op: wat is eigenlijk de realiteit? Weet je, als tiener hield ik enorm van professional wrestling. Mij intrigeerde vooral de vraag: waar eindigt het personage en begint de persoonlijkheid van die mens? De lijn daartussen die zo vaag wordt, zo ‘Nicolas Cage’, dat je het verschil niet langer kan zien, dat vind ik razend interessant.

Perfecte grondstof voor een boek, ware het niet dat de tijden daar enigszins op hebben gewogen?
Stahl: Het zou altijd iets zijn geworden dat beledigend was. Ik ben tuk op personages die luid en grof zijn, die abnormaal handelen in een normale wereld. Maar toen Bram en ik aan het boek werkten, vlees gaven aan het skelet, is het verhaal, door alles wat er rondom ons gaande was, een eigen leven gaan leiden, werd het steeds voller, echter. De zaadjes die al in het verhaal zaten, zijn daardoor ongetwijfeld sneller en feller gaan groeien.

Mooi gezegd! Maar je bedoelt natuurlijk dat het totaal uit de hand is gelopen, niet?
Algoed: Een tikje, ja. (Lacht) Op een bepaald moment waren we heel dicht bij een publicatie bij Dargaud, maar de dialogen van onze personages gingen uiteindelijk toch een beetje te ver. Het is grappig dat er niet meer dan een speeddate in het Stripmuseum (tijdens een workshop die stripmakers en -uitgeverijen met elkaar in contact brengt, ks) nodig was om Blloan te overtuigen.
Stahl: Het gekke is dat Blloan net wilde dat we nog gekker gingen. Dat hebben ze maar één keer moeten vragen: “Tuurlijk lukt dat!” (Hilariteit) Tegelijk klopte het ook gewoon met wat er op dat moment in de samenleving aan de gang was. Dat hele “grab her by the pussy”-gedoe… Ik herinner me nog dat ik belde met Bram en zei: “Dit is perfect!”

DE CHEETO IN CHARGE
Materiaal was er zat, in een wereld die steeds meer navigeerde op een moreel kompas dat het noorden kwijt was. De neiging behoort – de Bolsonaro’s, Duterte’s, Johnsons, Van Langenhoves en vrienden in acht genomen – allerminst exclusief toe aan de Verenigde Staten, maar opvallend is wel dat de Britse televisiepresentator Simon Kennedy als twee druppels water lijkt op ‘The Donald’, en dat zelfs de besnorde Chuck Atkins, “met zijn vreselijke, fel oranje tan en zijn voorliefde voor fastfood”, de ‘Cheeto in Charge’ lijkt te imiteren. Veel van wat die laatste uit zijn strot krijgt geduwd, had bovendien recht uit Trumps beruchte Access Hollywood-tape kunnen komen.

En golfclub De Koninklijke Maraboe echoot dan weer Mar-a-Lago, Trumps favoriete hide-out.
Stahl: Shit, daar heb ik nooit bij stilgestaan… Chuck en Simon zijn eigenlijk gebaseerd op twee fenomenen uit de Amerikaanse cultuur: de hosts van Jeopardy en Wheel of fortune (Alex Trebek en Merv Griffin, ks). Die gasten lijken in niets op de personages in het boek. (Lacht) Chuck en Simon zijn echt de slechtste versies van zichzelf…

… en laten er geen gras over groeien. Ze staan nog maar net op de golfbaan of ze ontmoeten een enthousiaste moeder en haar dochter. De oren van dat arme meisje zouden gebaat zijn met een dosis onverdund hydroxychloroquine…
Stahl: Dat is een van mijn favoriete scènes! Simon en Chuck die met een klein meisje praten over seks met haar moeder. Daar ligt een beetje de grens, toch? Ja, we hebben echt heel snel de lat heel hoog proberen te leggen. (Proest het uit) We hebben zelfs overlegd over het eerste woord dat valt tussen Chuck en Simon. “Fuck” was een evidente keuze, maar ik had het eigenlijk meer voor “cunt” – pardon my French.

Het gaat er soms inderdaad hard aan toe. Was het soms niet moeilijk om dit soort dingen te schrijven en tekenen?
Algoed: Goh, zo voelde het eigenlijk nooit. We hebben wel veel afgewogen, een evenwicht proberen te zoeken, maar in se kwam het allemaal heel natuurlijk. We kregen van Dargaud trouwens ook te horen: “Verander het verhaal niet voor ons. Dit ís het boek.”
Stahl: Precies, het was nooit een kwestie. Dit hele ranzige gedoe was deel van het verhaal, dus het was moeilijk om daarvan weg te sturen. Een van de eerste keren dat ik echt wist dat dit zou werken, was toen ik Bram de scène voorlegde met de Japanse host van een quiz voor straatarme mensen (waar het winnende koppel met een zak rijst van 50 kilo ging lopen, terwijl het verliezende koppel zich over een kind van een paar weken oud moest ontfermen, ks). Hij vroeg meteen of dat op waargebeurde feiten was gebaseerd. Toen wist ik dat het zou werken. “Is het echt?” Dat was dé vraag.

Dus moeilijk, nee, dat was het nooit. Bram en ik go way back (ze werkten ook al samen aan The big night uit 2014, ks), dus dit met hem delen, baarde me geen zorgen. Ik wist dat hij me niet zou veroordelen. En ook, ik ben een schrijver in Los Angeles. Ik wist dat het boek sowieso eerst in België zou worden gepubliceerd, in het Nederlands. Worst-case scenario zou het aan de andere kant van de oceaan wat rumoer maken, en dan heeft eigenlijk alleen Bram daar last van. (Lacht)

GE ZIJT ZELF NE VETZAK
Ook aan deze kant van de oceaan hoeft het niet zo ver te komen. Bram Algoed en Micah Stahl dumpen een shitload aan vulgariteiten, grofheden en trumpiaanse waanzin over de bladzijden, maar het is niet dat wat het meest blijft hangen. Zoals gebruikelijk, dient de mediagenieke gekte een ander doel. Zo opent Assholes op een scène waarin een van de caddy’s verveeld met steentjes naar een eekhoorn gooit. Aan het einde van het boek wordt de cirkel rond gemaakt, wanneer een dode maraboe een doelwit wordt. Het is een scène die recht uit de herinneringen van Micah Stahl komt, toen die als zestienjarige camp counselor vakantiekampen begeleidde en na een lange wandeling met een groepje kinderen aan een meer arriveerde waarin een dode gans ronddreef. Micah Stahl: “Tja, ze zijn dertien, denk je dan.” Bram Algoed: “Het interessante aan dat spelen met dode dieren, is dat het op het randje zit tussen kinderspel en de vroegste tekenen van een psychopaat.”

Hoe groot en onvoorstelbaar de gladde, opgepompte ver-van-mijn-bedwaanzin in Assholes ook is, er lijkt toch ook iets eeuwig herkenbaars in te komen bovendrijven? Als een ondode gans die de lezer een geweten hapt.
Stahl: Juist, sommige dingen zullen ook nooit veranderen. Neem nu het verschil tussen private en publieke conversaties. Zeker onder mannen is dat altijd problematisch, de manier waarop mannen over vrouwen praten als vrouwen niet in de buurt zijn… Daar zal altijd een verschil op zitten, het lijkt nu alleen meer in het nieuws te zijn. Ik ben naar een Amerikaanse college geweest, en zat in een fraternity. Dat soort conversaties heb ik nog altijd met vrienden. Wetende dat het fout is, dat het messed up is, en dat de grappen compleet ongepast zijn. Dat soort dingen gebeurt voortdurend.

Assholes deed me bijwijlen denken aan een sketch uit Het Peulengaleis van Bart Peeters en Hugo Matthysen, waarin drie personages uit Jheronimus Bosch’ De kruisdraging elkaar om de oren slaan met “Vetzak!” en “Ge zijt zelf ne vetzak!” Het is die spiegel die jullie de lezer voorhouden?
Stahl: Ja! Het wordt interessant om te zien wat de reacties zijn. Hoe waanzinnig het ook lijkt, en hoe pijnlijk het ook is, ik denk dat er veel waarheid zit in Assholes. Ik garandeer je dat er wel ergens een commentaar in het boek staat, waar wij zelf ooit mee werden geconfronteerd en waar we toen van dachten: ‘Goed, laat het gewoon passeren.’ Dat besef is vandaag, met de Black Lives Matter-beweging, heel aanwezig: ‘Die foute grappen, had ik daar iets van moeten zeggen? Betekent dit dat ik een racist ben?’ Het grotere gesprek daarover is nu volop bezig, Assholes had niet beter kunnen vallen.
Algoed: Ik ben ook wel benieuwd naar de reacties op het boek. We kunnen altijd zo ontsteld reageren op fictie. Maar als die geen overdrijving is van de werkelijkheid, waarom is dat dan zo? Neem nu dat spelletje tussen Man bijt hond, een realityshow over het dagelijkse leven, en In de gloria, de parodie daarop. In de gloria vond ik eigenlijk altijd minder van de pot gerukt dan de realiteit. Als je het zou verzinnen, zou het niet werken, niemand zou het geloven. Dat heb ik ook met Assholes: dit is niet het gekste wat ik al heb gelezen of het ergste wat er al is gebeurd.

Er is ook gewoon zoveel smeerlapperij vandaag dat de tolerantiegrens voortdurend opschuift. Vrezen jullie geen reacties zoals Trump er vaak krijgt: ‘Eindelijk een strip die het zegt zoals het is’? Of een propere recensie op een of andere obscure website, die de toxische masculiniteit in het boek celebreert?
Algoed: Euh… goeie vraag.
Stahl: Shit… Gaat dat echt gebeuren?!
Algoed: Ik zou er op zijn minst over tweeten. (Lacht)
Stahl: (Denkt even na) Zoiets is altijd een risico natuurlijk. Maar dat is ook wat satire is en altijd is geweest. If you’re in on the joke, dan was ze waarschijnlijk niet voor jou bedoeld.
Algoed: Ken je Het leven en de werken van Leopold II (een theaterstuk uit 2003 van Raven Ruëll naar een tekst van Hugo Claus, ks)? Ik heb de voorstelling gezien in de KVS toen ze twee jaar geleden werd hernomen. Het is een satire die bijna viert wat in gekoloniseerd Congo plaatsvond. Als publiek word je meegetrokken in dat verhaal, maar je voelt niets dan schaamte. Het is een les die je niet intellectueel wordt bijgebracht, maar via de resolute schok die je dan en daar ervaart. Het is het verschil tussen onderwijs en kunst. En dat is wat Assholes ook beoogt. We zijn er niet om een doordacht discours over #MeToo te ontwikkelen, dit boek is een test om te zien of je wel uitgedaagd wordt, of je schaamte ervaart.
Stahl: Precies, je pikt meer op uit de confrontatie met een voorbeeld, hoe afschuwelijk dat ook is. Assholes heeft ons in die zin naar de uiterste grenzen van het toelaatbare gedreven. Als jij dan het type mens bent dat dit leest en denkt: ‘Finally! Eindelijk zegt iemand het’, dan gaat dit boek totaal niets veranderen aan wie je bent.

Algoed: Ik begrijp het punt wel, hoor. Waarom zou je aan een wereld die zo overladen is met dit soort woorddrek nog een hoopje toevoegen? Dat is een valabele vraag. Maar het gaat erom dat we er meer mee doen.
Stahl: Iedereen zal er zijn eigen plek in moeten zoeken, denk ik. Waar ligt voor jou de grens? Als Assholes al een gesprek op gang brengt en als mensen zich de vraag stellen: ‘Geloven die gasten dit echt?’, dan is dat op zich een bewijs dat het werkt. Net om die reden zou ik die recensie ook ongemoeid laten. Als iemand mij op de man af de vraag stelt waarom ik dit boek heb geschreven, zou ik er eerlijk op antwoorden. Maar zonder meer vooraf alles uitleggen, zou afbreuk doen aan wat we willen doen. Hetzelfde gevoel heb ik over het recente ‘geweten’ van Twitter en Facebook. Als Trump een leugen verspreidt – altijd dus – wil ik daar getuige van zijn. Dat leert me meer dan te zien dat een zekere tweet niet langer toegankelijk is. Then you’re dumbing down the audience.

DE WERELD AAN DE BOTOX
Het voortdurende heen en weer tussen Bram Algoed en Micah Stahl heeft ervoor gezorgd dat er tussen de – nu ja – gebruikelijke dick pic van op de golfbaan, een recensie van “gebraiseerde flamoes op een bedje van gezouten clitoris” en een aanval op het ordinaire karakter van macaroni, kleine inkijkjes waren in de ziel van de twee uit onversneden machismo opgetrokken hoofdrolspelers. Achilleshielen die in de loop van achttien holes worden ontbloot en steeds venijniger met een golfclub worden toegetakeld. “Het was nodig dat ze aanvoelden als echte mensen. Maar die scène waarin de lezer vluchtig geconfronteerd wordt met Simon en Chucks echte, menselijke problemen is pas heel laat ingelast,” vertelt Micah Stahl. “Het was een voortdurend afwegen van wat zinvol was en bijdroeg aan het verhaal. Bram heeft heel erg mee in het schrijfproces gezeten.”

“Micah had het verhaal bijna als een filmscript geschreven, met fade-ins en fade-outs, regieaanwijzingen…” beaamt Bram Algoed. “Toen ik begon te storyboarden, bleek dat niet altijd het juiste effect te hebben. Dan gingen we in gesprek en begon Micah weer te schrijven… Op de duur werd dat een serieuze maar heel vloeiende samenwerking.”

Dat klinkt alsof jullie zelf een flinke achttien holes achter de rug hebben. Vanwaar de keuze voor de golfbaan als setting?
Stahl: Ik las op dat moment Art Spiegelman (de legendarische schepper van Maus en oprichter van het magazine RAW, ks), die het had het over zijn eerste jaren als stripmaker. Hij vulde de pagina’s toen met kadertjes van steeds dezelfde grootte, zodat hij makkelijk dingen kon aanpassen zonder meteen de hele pagina opnieuw te moeten maken. Dat modulaire denken heb ik toegepast op het schrijven. En omdat de personages leken op Amerikaanse game show hosts, was het verloop van een golfwedstrijd perfect.

Het verhaal opdelen in achttien holes werkt, en je doet het er bijzonder vloeiend uitzien, Bram, maar makkelijk kan die visuele vertaling niet zijn geweest?
Algoed: Het was moeilijk, ja, omdat je de motor bij elk hoofdstukje opnieuw aan de praat moet krijgen. Aan de andere kant was het ook interessant om elk hoofdstuk iets anders te kunnen doen. In het begin wilde ik daar echt ver in gaan: de tekenstijl zou losser worden met de alcohol die werd verzet, de kleuren zouden vertroebelen… Maar dat zat het geheel te fel in de weg. Deze structuur had als voordeel dat je in korte tijd veel facetten van Simon en Chucks persoonlijkheden kan tonen. Een beetje als jump cuts.
Stahl: Bram had definitely de moeilijkste klus! Het enige wat ik moest doen, was de sleutelmomenten in het verhaal opzetten, en dan de tien resterende holes vullen met van de pot gerukte toestanden die lichtjes met het verhaal te maken hebben. Voor mij als schrijver was dat een geschenk: ik kon heen en weer springen van gag naar side gagnaar stilte… Een beetje zoals de klassieke strips waar ik van houd, waar je in een universum wordt gedropt om er meteen weer uit te worden getrokken. Uit Bill Watersons Calvin and Hobbes of Charles M. Schulz’ Peanuts put ik bijvoorbeeld heel veel inspiratie. Ik schrijf vaak voor tv en ik heb wat comic sketch writing gedaan, scènes van vier à vijf minuten, en dat heeft veel weg van wat ik hier heb gedaan: je dient de grap en de personages, that’s it. En dan was het aan Bram…

Die beeldtaal is perfect op maat van het verhaal. Heel glad, zo weinig mogelijk details, zodat de personages haast sjablonen worden.
Algoed: De tekenstijl is glad, opgeglansd en opgespoten. Natuur zonder bladeren, gezichten zonder rimpels. Er zit niets in hun gezichten, op die ene keer na, als de maraboe sterft. Het is de wereld aan de botox. Dat zie je in de manier waarop ze hun golfclub vasthouden, als een sigaret, of in de manier waarop ze bewegen en wandelen. Dat was fun, want het is acteren.
Maar de ingreep die voor mij alles veranderde, was toen ik het boek omkeerde naar landschapsformaat. Toen vloeide het storyboard eruit. Het voelde meteen heel natuurlijk aan: de landschappen kregen de ruimte die ze nodig hadden, de bal kon over pagina’s vliegen… Ik heb best hard gewerkt op het ritme en de compositie. En dan was er de kijkhoek die perfect moest zijn, de witruimte die als een doolhof door de pagina’s loopt, de manier waarop de compositie soms de grap zelf ‘aanwijst’…
Stahl: (Lacht) Ik herinner me nog dat jij aan het freaken ging over de lay-out. Omdat we het over Waterson hadden, en jij meteen: “Maar Waterson is een genie!” Terwijl jouw frames dit boek maken. Echt! Veel van het genie dat in Assholes zit, is te danken aan Bram. Daar heb ik niets mee te maken gehad. We wisten dat dit boek er geweldig moest uitzien, omdat het verhaal, de golfcourse mimics, de natuur… ook totaal zijn opgeglansd. Zo dat het allemaal zweeft tussen echt en niet echt. Totaal Nicolas Cage!


BRAM ALGOED & MICAH STAHL: ASSHOLES
boek: Blloan, 106 p., €24,95
presentatie: 1/7, 19.00, Grafik, www.grafik.brussels