‘Barok in Firenze’ in Bozar: eerherstel voor Florentijnse barokschilders

Met de expo Barok in Firenze toont Bozar dat de renaissancestad bij uitstek ook in baroktijden een bijzondere kunsthub bleef. In plaats van mee te drijven met de stroom, onderscheidden de Florentijnse artiesten zich van hun flamboyante collega’s met een zachtere, ingetogen stijl.

In de eerste zaal van Barok in Firenze hangt een portret van Michelangelo, een van de renaissancereuzen die in de 16e eeuw de Florentijnse kunstscene tot ongekende hoogtes deed opbloeien. Gigantische schoenen om te vullen. Voor opvolgers in de 17e eeuw, de gouden eeuw van de barok, kijken we gewoonlijk naar Rome, Napels of de Lage Landen. U kent de usual suspects: Caravaggio, Rubens, Rembrandt …

Maar in de Foyers van Bozar is nu te zien dat ook in Firenze de kunstenaars met de tijd meegingen, zonder evenwel slaafs de ontwikkelingen elders te volgen. In plaats van de gangbare dramatische bravoure, hanteerden ze een zachtere stijl met ingehouden emoties – de zogenaamde ‘affectenpoëzie’. Afgebeelde personages kijken de toeschouwer vaak direct aan, wat empathie vergemakkelijkt.

De Florentijnen bleven voorbereidende tekeningen maken, terwijl Caravaggio en co. in Rome die fase oversloegen om voor meer spontaniteit en emotie te zorgen. Zo hielden ze niet alleen de gevoelens, maar ook de compositie in het gareel.

Wie zijn die kunstenaars die Bozar uit de slagschaduw van de renaissancegrootheden haalt? Onder de gangmakers zijn Jacopo da Empoli en Jacopo Vignali, die de erfenis van de renaissance combineerden met de kwaliteiten van de nieuwe barokstroming. Na deze Jacopo’s kwamen drie generaties van de Dandini-kunstenaarsfamilie, die de gebalanceerde Florentijnse barok perfectioneerden. Het werk van onder meer Onorio Marinari en Alessandro Gherardini bevestigde het unieke karakter van deze stijl en lonkte al naar de 18e eeuw. Op het Venetiaans aandoende Harlekijn en Colombine van Giovanni Domenico Ferretti lijken twee figuren letterlijk naar een onbekende toekomst te lopen.

Geen ronkende namen, nee, maar hoeft dat altijd? De meerwaardezoeker komt in deze intieme expo ruimschoots aan zijn trekken. Die moet zeker ook letten op de prachtige lijsten, die de werken niet zomaar omlijsten, maar ze extra cachet geven. Zo komt de commedia dell’arte in het schilderij van Ferretti nog beter uit de verf door de expressieve lijst.

Net zoals in de renaissance, waren de leden van de machtige familie de Medici mecenassen voor de barokkunstenaars. Hun rol wordt voor de expo grotendeels overgenomen door de Amerikaanse verzamelaarsfamilie Haukohl. Mark Haukohl vormde een van de grootste privécollecties Florentijnse barokkunst buiten Italië. Een dertigtal werken uit deze collectie wordt aangevuld met een tiental werken uit het Luxemburgse museum MNAHA.

Barok in Firenze is nog tot 21 juli te zien in Bozar, meer info op www.bozar.be